Beginsituatie: alleen dubbel glas bij een deel van de ramen, zeer dunne isolatie achter binnenmuren b.g. Nieuwe situatie: buitenmuren en dak aan binnenzijde geïsoleerd Rc 6,0. Isolatiekorrels ingespoten achter knieschotten op 1e verdieping, schatting is Rc 5,5. Houten begane grondvloer vervangen door schuimbeton. Nieuwe tuinhuis is houtskeletbouw met dikke isolatie en betonnen vloer met aan onderzijde isolatie.

De woning is voorzien van een balansventilatiesysteem (warmte terugwin systeem – WTW) met warmteterugwinning. Het tuinhuis is voorzien van mechanische ventilatie.

We woonden van januari 2010 tot mei 2019 in een nieuw appartement waar warmte werd geleverd door middel van een Warmte-Koude Opslagsysteem. We kookten op inductie en gebruikten geen gas meer en namen alleen groene elektriciteit af. Hoewel de redenen tot de aankoop van onze 100 jaar oude woning in Heemstede niets te maken hadden met energie-neutraal wonen, vonden we het anderzijds niet in orde om in de nieuwe maar zeer slecht geïsoleerde woning weer gas te gaan gebruiken. Aanvankelijk onderzochten we of het isoleren van de begane grondvloer voldoende zou zijn, maar gezien de staat van de woning was dat verre van voldoende. De bouwkundig adviseur die we in de arm namen, stelde toen voor om ons ambitieniveau aanzienlijk te verhogen. Gevolg was wel dat de kosten enorm zijn opgelopen. Ons eerste advies is dus: besef dat je bij een woning zonder spouwmuren (de meeste woningen kregen die pas in de jaren 20 van de vorige eeuw) van binnen heel goed moet isoleren (isolatielaag van zo’n 10 cm dik). Bij alleenstaande woningen is buitenisolatie van het dak mogelijk. In dat geval heb je wel een omgevingsvergunning nodig omdat het volume van je woning toeneemt – tenzij de gemeente een wat flexibeler beleid voert. Dat is in Heemstede vooralsnog niet het geval. Het aanbrengen van een geothermische warmtepomp met alle bijbehorende installaties en voorzieningen is ook een forse onderneming. In ons geval het boren van een gat van 182 meter diep in de voortuin (de buurt liep uit om het te zien) en het plaatsen van een kast in de tuin voor de installatie, binnen was daar geen ruimte voor. In ons geval bleek de zoldervloer niet sterk genoeg en moest geheel worden vervangen. Niet alleen vanwege de vloerverwarming overigens, maar omdat we de zolder niet alleen als opslag wilden gebruiken. Een warmteterugwininstallatie helpt om nog net een paar graden warmte binnen de woning te houden, maar dat betekent het aanbrengen van een buizenstelsel in alle ruimtes en een unit op zolder. Condensvorming is bij forse isolatie een flink risico – met uiteindelijk als gevolg rot in de houten delen. Een goed ventilatiesysteem is dus een must. Hoewel er wel wat subsidie beschikbaar was, dekte deze niet meer dan zo’n 5% van de kosten die we maakten. Maak dus van tevoren een goede financiële planning als je een oudere woning up to date wilt brengen. Van belang is ook duidelijke afspraken met de aannemer: kan deze zelf alles uitvoeren (inclusief installaties) of moet je voor het verwarmingsdeel toch een gespecialiseerd bedrijf inhuren. Wij deden dit laatste en dit heeft goed uitgepakt, maar dat kan ook behoorlijk mis gaan. Een laatste advies is om niet voetstoots af te gaan op de cijfers over de opbrengst van zonnepanelen. In het verkoopverhaal wordt uitgegaan van ideale omstandigheden, maar die zijn zelden aanwezig. Allerlei factoren zijn van invloed, zoals de oriëntatie van de panelen, hellingshoek, omringende bebouwing en vegetatie en de bereidheid van buren om bomen te snoeien die schaduw werpen. In ons geval was het verschil tussen geadverteerde en werkelijke opbrengst wel zo’n -40%..

1. Onze bouwkundig adviseur meende dat het mogelijk zou zijn de 100 jaar oude woning nul-op-de-meter te maken. Dat de kosten zo hoog zouden zijn hadden we echter niet verwacht. Ook blijkt de opbrengst van de zonnepanelen tegen te vallen, waardoor de ideale situatie niet kan worden bereikt. Nota bene: een deel van het electra-verbruik is het gevolg van apparatuur nodig voor de hobby van houtbewerking. Er is geen aparte meter voor de werkruimte, waardoor het totaal verbruik hoger is dan verwacht mag worden bij een gezin van twee personen. 2. De medewerking van de gemeente was matig. Een gesprek met de wethouder over het aan de buitenzijde isoleren van het dak wekte meer verwarring dan helderheid. De regelgeving schrijft voor dat bij een vergroting van het volume van de woning, – wat het geval is bij dakisolatie aan de buitenzijde – een omgevingsvergunning nodig is, maar de gemeente heeft de ruimte om deze regel flexibel toe te passen (zoals bijvoorbeeld in Haarlem). Hoewel de buitenisolatie maar een beperkt visueel effect zou hebben, vond de wethouder en haar ambtenaren dit onwenselijk – en naar verwachting ook de welstandcommissie, maar het is niet zover gekomen dat deze een advies uitbracht. Helaas bleek dat ook de directe buren nadat zij eerst akkoord leken te gaan toch fel gekant waren tegen deze maatregel. Uiteindelijk is het dak aan de binnenkant geïsoleerd, wat zowel volgens de aannemer als volgens een ingehuurde onafhankelijke deskundige op termijn tot vochtproblemen kan leiden. Omdat aan de binnenzijde de verbouwing al gereed was, moest een oplossing worden gezocht voor het vullen van de loze ruimte onder het schuine dak op de eerste verdieping. Deze ruimten zijn daarom gevuld met isolatiekorrels, waardoor toch nog een redelijke Rc-waarde kon worden gerealiseerd – naar schatting Rc 5,0. 3. Er ging technisch e.e.a. mis met de berekening van de benodigde capaciteit voor de warmtepomp, waardoor een diepe en bredere put moest worden geboord dan voorzien en wel in de voortuin, wat betekende dat de aan- en afvoerleiding om de woning heen moest worden gelegd. Niet ideaal, want daardoor treedt warmteverlies op. 4. Als we tevoren geweten hadden wat de kosten waren van de verbouwing, hadden we de woning misschien niet gekocht. Maar nu we er wonen zijn we zeer tevreden: het is een comfortabele woning, goed gelegen in een rustige mooie straat met veel bomen vlak bij het centrum. Toch zijn er ook minpunten – niet zozeer in de woning maar vanwege het feit dat veel buren erg houden van houtstook in de open haard. Een warmteterugwininstallatie zuigt ‘verse’ lucht aan via een inlaat op het dak – in tegenstelling tot de mechanische ventilatie die gebruikte lucht wegzuigt en via kieren en ventilatieroosters lucht aanzuigt – en het gevolg is dat we regelmatig houtrook ruiken. Lekker en gezond is anders.

Onze aannemer en bouwkundig adviseur hebben ons verzekerd dat de woning in combinatie met het tuinhuis waar de zonnepanelen op liggen voldoet aan de hoogste normen wat betreft de energietransitie. We produceren een deel van onze eigen elektriciteit voor de geothermische warmtepomp, verlichting en gebruik van apparatuur. We willen onze benzine-auto graag inruilen voor een elektrische auto, maar gezien de kosten van de verbouwing is dat financieel voorlopig niet haalbaar. We willen de opbrengst van de zonnepanelen verhogen, maar dit kan alleen door een andere schakeling van de panelen, wat weer kosten met zich meebrengt – dat hadden we beter meteen kunnen laten doen. Bij een vervanging van de dakpannen zouden we graag zonnepannen laten leggen, die net als zonnepanelen energie opwekken, maar deze zijn nog steeds erg duur. Rode zonnepannen zijn al wel beschikbaar – nodig vanwege het feit dat we 2-onder 1 kap wonen – zijn er wel maar minder beschikbaar. Inmiddels hebben we ook een wormenhotel in onze tuin gemaakt, om gft-afval interessant composteren en zo bij te dragen aan minder afval. We hebben biologische planten in de tuin gezet, die nu een walhalla voor vogels is – we zijn vogelaars en tellen in de lente wel 15 soorten en onze wens dat ook de mussen ons kunnen vinden, is onlangs uitgekomen.

– zorg dat bij het verlenen van de opdrachten alle afspraken duidelijk worden vastgelegd, want meerwerk kosten handenvol geld – gezien onze ervaringen met SMA Sunny Boy (de omvormer van de zonnepanelen): verzeker je ervan dat je dit apparaat via de wifi kunt uitlezen en laat in het contract vastleggen dat als dit niet lukt, de leverancier zorgt voor een ander (beter) systeem. In ons geval heeft dit nog nooit gewerkt. – laat bij aanwezigheid van een open haard het rookkanaal afsluiten. Hout stoken is super vervuilend (draagt zo’n 10% bij aan luchtvervuiling) en schadelijk voor je eigen gezondheid en die van je buren. Een open rookkanaal zorgt ook voor valse trek, waardoor je ventilatiesysteem niet optimaal werkt.