Door hun tussenwoning uit 2005 slim aan te passen, wisten Ger en zijn vrouw Herma van het gas af te gaan en hun energiekosten fors naar beneden te krijgen. Ger: “Ik ben niet heel technisch, maar ben wél gemotiveerd om mijn energieverbruik zo laag mogelijk te krijgen. Toen ik me erin verdiepte, kwam ik een heel eind.”

Eén van de aanpassingen waar Ger het meest trots op is, is zijn airco. Hij gebruikt deze zowel om te koelen als te verwarmen.

Perfecte verwarming
Ger: “Je hoort vaak dat een airco veel geluid maakt en tocht geeft. Daar was ik zelf ook bang voor, eerlijk gezegd. In het begin maakte hij ook wat geluid. Een hele vriendelijke installateur wees mij op een handige instelling. Sindsdien hoor ik niks en voel ik ook geen tocht meer. We hebben nu echt de perfecte verwarming.”

Energievreter
Een airco met verwarmingsfunctie werkt net als een warmtepomp: hij haalt warmte uit de buitenlucht en brengt die via buisjes met koelgas naar binnen.

Ger vindt het onterecht dat airco’s vaak ‘energievreters’ worden genoemd. “Ik ontdekte dat het stroomverbruik bij airco’s veel lager is dan bij warmtepompen met vloerverwarming. Dan is het zelfs het meest energiezuinige verwarmingssysteem van dit moment. Het gaat dan om de airco’s die één ruimte verwarmen.”

Koelen met beleid
In de zomer is het wel van belang om de airco met beleid in te zetten, voegt hij toe. “Wij gebruiken eerst zonwering, nachtventilatie en een kleine ventilator. Pas als er sprake is van een lange hittegolf, zetten we ’s middags de airco een paar uurtjes aan om te koelen.”

Naast de airco heeft Ger ook een ventilatiewarmtepompboiler aangeschaft voor het verwarmen van water.  

Trots
Hij geeft aan goed over de aanpassingen nagedacht te hebben. “Ik heb alles goed voorbereid en het materiaal uitgezocht. Voor onze relatief kleine VvE-tussenwoning van 103 m² zijn deze maatregelen de optimale oplossing. Ik zou het zo weer doen. We zijn waanzinnig blij en trots op het resultaat.”

Meerdere offertes
De tips van Ger? “Laat je goed informeren, zoek zaken online uit (bijvoorbeeld via de website Tweakers), vraag meerdere offertes op en ga langs bij verduurzaamde huizen. En: ga gewoon dat traject in. Als je van het gas afgaat, kun je echt veel energie besparen. Bij ons was dat een besparing van 75 tot 80 procent op onze energie. Zo dragen we ons steentje bij aan een groot milieuprobleem.”

Bekijk de woningprofielen
Meer weten? Ga dan naar het woningprofiel van Ger. Of bekijk één van de woningprofielen van de andere Groningse huiseigenaren voor het stellen van een vraag of bezoek op afspraak.

Via het Instagram-account @doehetzelfdroom delen Irene en Samuel alles over hun grote klusavontuur. Samen met hondje Soof verruilden ze hun opgeknapte rijtjeshuis voor een woning uit 1875 in Hellevoetsluis. Een huis vol potentie, maar ook met uitdagingen. Terwijl Samuel zich vastbijt in het serieuze kluswerk, legt Irene de hele verbouwing vast. “We hopen een plek te maken waar we samen oud kunnen worden.”

Irene: “Samuel en ik woonden al samen in Hellevoetsluis. Ons vorige huis was een voormalige sociale huurwoning, die Samuel ook helemaal zelf heeft opgeknapt. Hij vond dit altijd al leuk. Van huis uit is hij ook timmerman. Zelf kom ik uit Zeeland, waar ik heel ruimtelijk woonde. Ik merkte dat ik dit in ons vorige huis erg miste.”

Ruimere woonplek
Samuel en Irene besloten om naar een ander huis te gaan zoeken. “Ons langetermijndoel was het vinden van een ruimere woonplek voor mij én een klushuis voor Samuel in één. En alsof het zo had moeten zijn, zagen we dit huis twee weken later op woningplatform Funda staan. Onze omgeving reageerde uiteraard wat geschokt bij het zien van het huis. Er moest ook héél veel gebeuren.”

Zo zijn de oude houten vloeren en ongeïsoleerde betonnen vloeren verwijderd en vervangen door nieuwe, goed geïsoleerde betonvloeren. Ook binnen is er veel veranderd: de indeling is aangepast en alles is opnieuw opgebouwd. Verder komen er nieuwe kunststof kozijnen met HR+++ glas en worden de buitengevels aan de buitenkant geïsoleerd en netjes afgewerkt met een nieuwe afwerklaag.

Isoleren buitenkant huis
Wat hebben ze tot nu toe geleerd van het verbouwproces? Irene: “Wat ik zelf wel echt een eyeopener vond, was dat je ook de buitenkant van een huis kunt isoleren. Samuel kwam hier mee. Zelf wist ik überhaupt niet dat dit werd gedaan. Maar door de buitenkant te isoleren, houden we de ruimte aan de binnenkant in tact. Daardoor is het huis ruimtelijker.

Wat ik ook niet wist, was dat de prijzen van de warmtepomp behoorlijk hoog kunnen zijn. We wilden hier eerst voor gaan, omdat we dachten dat dit op termijn voordeliger was. Ik heb hier veel over opgezocht op internet en ben tot de conclusie gekomen dat dit nog niet het juiste moment is om af te schaffen. De aanschafkosten zijn namelijk hoog en de terugverdientijd best lang.”

Irene kijkt het meeste uit naar het moment dat het werk aan de buitenkant helemaal af is. “Momenteel zijn we veel binnen bezig geweest, waardoor het buiten soms wel een slagveld lijkt met alle gaten in de grond en stenen in de tuin. Eind juni hopen we te beginnen met de aanbouw en opbouw. Als die eenmaal staan, dan ziet het huis er al heel anders uit.”

Leuke herinnering  
Irene en Samuel delen hun verhaal, omdat veel mensen het leuk vinden hun klusavontuur te volgen. “Ook hebben we straks een leuke herinnering als we in het huis gaan wonen.”

Vaak kregen ze te horen dat het niet mogelijk was om een ouder huis ingrijpend te verduurzamen. Toch is het Mark en Wolter in hun jaren ’40 hoekwoning in Leidschendam gelukt. Deze is inmiddels gasloos, heeft een stille lucht/water warmtepomp, zonnepanelen, zonneboiler en is onderweg naar nul op de meter.

Met welke aanpassing in huis zijn jullie het meest blij?
“Met de aanleg van de warmtepomp. Deze hebben we in 2018 zelf geïnstalleerd. Op basis van ons gasverbruik in het jaar ervoor hebben we eind 2017 een Nibe-warmtepomp uitgezocht en besteld.

Is het slim om een warmtepomp in de winter te installeren als je de ervaring niet hebt? Misschien niet, maar het is goedgekomen.”

Wat heeft de warmtepomp opgeleverd?  
“We wilden graag van het gas af. Een warmtepomp is veel zuiniger dan een cv-ketel. Zelfs zonder zonnepanelen is de hoeveelheid gas – die de energiecentrale moet verstoken om elektriciteit te leveren voor onze warmtepomp – maar de helft van wat we met een cv-ketel zouden verbruiken.

Aan comfort wilden we niet inleveren. De warmtepomp zorgt bij ons juist voor een constantere temperatuur dan de oude cv-installatie, die op hoge temperatuur verwarmde en daardoor meer temperatuurschommelingen gaf.

We hebben de radiatoren vervangen door dikkere modellen met drie platen. Dat betekent dat ze een groter verwarmingsoppervlak hebben. Zo kunnen ze ook bij minder heet water genoeg warmte geven om de kamers warm te houden.

Onder elke radiator hebben we zelfregulerende ventilatoren geplaatst, die automatisch aanspringen als er warm water doorheen stroomt.”

Hoe reageerde jullie omgeving op deze veranderingen?
“De meeste familie en vrienden vonden het interessant om te zien wat we bedacht hadden en hoe dat zou uitpakken. Onze directe buren wisten dat we met ons huis bezig waren, maar hadden na een week nog niet gemerkt dat de warmtepomp al draaide.

Andere buren kwamen – in het kader van de Nationale Duurzame Huizen Route – hier nog een kijkje nemen.”

Hoe hebben jullie het verbouwen of aanpassen van jullie woning ervaren? Zouden jullie dingen anders hebben aangepakt?
“We vonden het een leuk en leerzaam traject en hebben de tijd genomen om alles stap voor stap te doen. Doordat we veel dingen goed hadden uitgezocht en er dus voor zorgden dat we zelf goed snapten hoe dingen werkten, zijn we geen grote hobbels tegengekomen.”

Zouden jullie dingen nog anders hebben aangepakt?
“We hebben een oude verticale buis in huis (een standleiding) slim hergebruikt voor het verwarmen van het water in de boiler die op zolder staat. Het werkt nu goed, maar we willen dat de komende zomer nog verbeteren.”

Welke tips hebben jullie voor andere huiseigenaren?
“Doe het stap voor stap en laat je goed voorlichten. Ook door niet-commerciële partijen.  Er is vaak meer mogelijk dan je denkt.

En isoleren komt eerst. Ook voor het gasverbruik met een cv-ketel helpen isolerende maatregelen veel, zowel wat betreft kosten als het comfort.”

Waarom staan jullie met jullie woning op de Nationale Duurzame Huizen Route?
“We kregen vaak te horen dat het verduurzamen van zo’n ouder huis niet mogelijk zou zijn, maar we hebben het tegendeel kunnen bewijzen. In ons geval moesten we zelf veel uitzoeken en die opgedane kennis delen we graag met anderen.”

Bekijk hieronder het woningprofiel van Mark en Wolter.

Jouw woning ook op de Duurzame Huizen Route?
Heb je zelf kleine of grote aanpassingen in huis gedaan en wil jij jouw ervaringen delen met anderen? Meld jouw woning dan aan bij de Nationale Duurzame Huizen Route.

Hoeveel ruimte neemt een warmtepomp eigenlijk in? En waar let je op bij het kiezen van een installateur? Om daar meer over te weten te komen, namen Cor Oonk en zijn vrouw Willie een kijkje achter de voordeur bij een aantal huiseigenaren met ervaring. “De bewoners stelden zich heel erg open en gaven antwoorden waar we écht wat aan hadden.”

Met welk doel ging u op pad?
“Mijn vrouw en ik zijn geïnteresseerd in de ervaringen met lucht-water- en water-waterwarmtepompen. We wilden de grootte van de warmtepompinstallaties in de woningen zien en de ervaringen van de eigenaren zelf horen.”

Hoe was het om het huis van een onbekende binnen te stappen?
“We ervoeren geen enkele drempel! We werden hartelijk ontvangen, de eigenaren waren heel open en we kregen ook wat te drinken.”

En hoe zag zo’n bezoek er verder uit?
“De eigenaren gaven een presentatie over hun woning, de keuze voor de warmtepomp, het verloop van de installatie, de kosten en de ervaringen. Ook konden we de installatie bekijken en tussendoor vragen stellen.  

De eigenaren stelden zich zeer open voor de vragen die we hadden en gaven antwoorden waar we ook wat aan hadden.”

Welke tips nam u mee naar huis?
“We kregen een beeld waar de woning aan moet voldoen voor de warmtepompinstallatie, welke ruimte er nodig is voor de warmtepompinstallatie, wat de verschillende kosten zijn en wat de ervaringen zijn.”

Heeft u daarna nog iets aangepast in uw woning?
“Onze woning is voldoende geïsoleerd voor een warmtepompinstallatie. We moeten alleen wel de aangebouwde garage bouwkundig aanpassen om de warmtepomp te kunnen plaatsen. Hiervoor zijn een gesprek met een installateur en een gesprek met een aannemer gepland.”

Zou u andere mensen ook aanraden om een woning te bezoeken tijdens de open dagen?
“Ja, zo’n bezoek is zeer waardevol. Je krijgt veel informatie en er is gelegenheid om vragen te stellen. Je ziet de grootte van de installatie, hoort over de keuzes die gemaakt zijn en waarom, de maatregelen die genomen zijn, de kosten die gemaakt zijn en ervaringen met installateurs en met de warmtepompinstallatie.”

Met een warmtepomp, HR++ glas, zonnepanelen en (na-)isolatie heeft Lucas stap voor stap zijn vrijstaande woning uit Berg en Dal verbeterd. Zo zorgde hij voor een lager gasverbruik en een comfortabelere temperatuur in huis. Als hij terugkijkt op dit proces zijn er ook dingen die hij – met de kennis van nu – waarschijnlijk anders zou aanpakken. “Als we nu opnieuw een warmtepomp zouden kiezen, zouden we een type overwegen dat ook bij vorst goed werkt.”

Met welke aanpassing in huis ben je het meeste blij?
“Ik ben heel blij met onze warmtepomp, want ons gasverbruik is nu veel lager. Dat is zowel beter voor het milieu als onze portemonnee . Helaas kunnen we geen gas besparen als het buiten kouder is dan vier graden. Dan werkt de hybride warmtepomp niet meer alleen, maar helpt de cv-ketel mee.

Daarnaast zijn we tevreden met de zonnepanelen. Natuurlijk om zelf stroom op te wekken, maar ook omdat de panelen op het platte dak de zon tegenhouden. Zo blijft het binnen wat koeler.

Ook hebben we het oude dubbel glas laten vervangen door HR++ glas. Daardoor hoeven we ’s winters minder te stoken, wordt het binnen minder koud en blijft de warmte van de zon in de zomer beter buiten. Een extra voordeel: het nieuwe glas laat minder uv-straling door, waardoor kleuren van meubels en andere interieurstukken langer mooi blijven.”

Hoe reageerde je omgeving op deze veranderingen?
“We zijn met z’n tweeën en de een is net iets gemotiveerder om in het milieu te investeren dan de ander. Het aanschaffen van grote apparaten (zoals een warmtepomp of hybride auto) zorgde voor enige discussie.

In onze buurt staan veel oudere huizen en de buren vragen af en toe hoe het ons bevalt.”

Wat motiveerde je om toch door te zetten?  
“Ik was er al langer van overtuigd dat we zoveel mogelijk het gas af moesten, vanwege de CO2-uitstoot. Ik ben dus blijven aandringen. Daarnaast hielp het ook mee dat familieleden een oud huis omtoverden tot 0 op de meter.”

Hoe heb je het verbouwen of aanpassen van je woning ervaren? Zou je dingen anders aan hebben gepakt?
“Het was een flinke zoektocht hoe we onze spouwmuur en kruipruimte het beste konden na-isoleren. Achteraf blijft de vraag of het wel nodig was én of we het op de beste manier hebben aangepakt. Er waren weinig duidelijke richtlijnen, dus we moesten het vooral doen met tegenstrijdige adviezen.

Bij de spouwmuur stonden er bijvoorbeeld nog dunne isolatieplaten losjes tegen de binnenmuur. Niet elk isolatiebedrijf vond het een goed idee om alsnog te na-isoleren. Tegelijkertijd waren er ook genoeg bedrijven die het juist wél aanraadden. Uiteindelijk hebben we het toch laten doen.

Toch bleef er twijfel. Wat gebeurt er met vocht als je de luchtcirculatie in de spouw weghaalt? Gaat dat geen problemen geven? Wij hebben het voordeel dat onze dakranden vrij ver uitsteken, waardoor er bij windstil weer nauwelijks regen op de gevel komt. Dat scheelt. Het risico op koudebruggen blijft alleen wel, zeker als de spouw niet helemaal ‘schoon’ is. Niet schoon houdt in dat er nog oude resten of losse materialen in zitten die koudebruggen kunnen vormen (met vochtplekken in huis als gevolg).

Op de dag van de isolatie werd er wel vluchtig geïnspecteerd, maar dat stelde niet helemaal gerust. Tot nu toe hebben we gelukkig geen vochtproblemen en ook koudebruggen lijken zich niet voor te doen.

Naast de vraag óf we moesten isoleren, was er ook de vraag: met welk materiaal? Waren EPS-parels wel de beste keuze, ook met het oog op de toekomst, zoals bij mogelijke sloop van het huis? En was PUR-schuim voor de kruipruimte echt het enige alternatief?”

Wat had hierbij kunnen helpen?
“Een onafhankelijke, deskundige inspectie vooraf had veel twijfels kunnen wegnemen. Maar ik vraag me af of die deskundigheid wel breed beschikbaar is. Hoeveel ervaring is er eigenlijk met het combineren van oudere bouwmaterialen en moderne isolatietechnieken?

Wat in ieder geval níet hielp, was dat het isolatiebedrijf de ventilatiegaten in de kruipruimte volledig had dichtgespoten. Die hadden ze tijdelijk moeten afdichten met papier, om ze daarna weer open te maken. Nu moesten we achteraf op goed geluk zoeken waar de gaten zaten en die handmatig weer openprikken.”

Welke tips heb je voor andere huiseigenaren? Zijn er bijvoorbeeld dingen die je – met de kennis van nu – anders zou doen?
“Ik heb geen spijt van de ingrepen van toen, maar er zijn wel wat dingen die ik misschien anders had gedaan.

Als we nu opnieuw een warmtepomp zouden kiezen, zouden we uiteraard een type overwegen dat ook bij vorst goed werkt. Daarnaast zouden we meteen kijken naar een oplossing voor warm tapwater. We hebben destijds ook grondwarmte overwogen als alternatief. Dat bleek lastig te zijn, omdat het grondwater hier erg diep zit.

We hebben dit huis tien jaar geleden verbouwd, met veel glas aan de westkant. Prachtig, maar qua isolatie niet ideaal. Zowel in de winter als op warme zomerdagen niet. Iets minder licht was achteraf misschien ook prima geweest.

En als we nu opnieuw mochten kiezen, zouden we waarschijnlijk voor triple glas in plaats van dubbelglas gaan.”

Waarom sta je met je woning op de Nationale Duurzame Huizen Route?
“Hopelijk motiveert het anderen om maatregelen te nemen.”

Wanneer je samen met je VvE aan de slag gaat met de renovatie van het gebouw, is het belangrijk om de juiste experts te kiezen. Lodewijk Berkhout, bewoner en voorzitter van het bouwteam van de Anslijnflat, deelt zijn aanpak om de juiste mensen aan boord te krijgen.

Het grote voordeel van een Vereniging van Eigenaren is volgens Lodewijk dat je experts inhuurt om één doordacht stappenplan op te stellen. Dit plan is vervolgens toepasbaar op alle appartementen, waardoor je optimaal profiteert van schaalvoordelen. Wil je dit voordeel benutten, dan is het belangrijk om de juiste experts te kiezen. Hoe pak je dat aan? Lodewijk deelt hieronder handige tips.

Lodewijks tips om de juiste partijen te selecteren

1. Bedenk wat je nodig hebt
Bespreek met de VvE-leden wat er moet gebeuren aan het gebouw en wat voor advies je nodig hebt. Architectonisch? Financieel? Bouwkundig? Bouwfysisch (vocht & tocht)?

2. Zet criteria op een rij
Denk bijvoorbeeld aan: ervaring met VvE’s, ervaring in deze gemeente, etc. Wees zelfverzekerd. Je hebt een mooie opdracht, dus je mag best wat eisen stellen.

3. Gooi je hengel uit
Benut je netwerk, vraag andere VvE’s, zoek op internet en ga zo maar door. Stop hier veel tijd in. En blijf vasthouden aan je criteria.

4. Benader experts
Nu wordt het serieus! Als je een paar experts hebt gevonden die aan je criteria voldoen, stuur je ieder van hen (apart, maar gelijktijdig) een lijstje met vragen. Denk aan een omschrijving van je plan met als vraag: wat zijn de aandachtspunten? Geef ook een deadline mee.

5. Ga op bezoek bij de best scorende aannemers
Bovenstaande stappen gebruik je ook om een aannemer te selecteren. Nog een extra tip: ga langs bij een aannemer! Bij mijn project had aannemer A een prachtig verhaal opgeschreven, maar vervolgens was hij te laat en zag ik een rommelige werkplaats. Aannemer B had summiere antwoorden, maar toen ik hem in de ogen keek, zag ik intrinsieke motivatie om prachtige kozijnen te gaan maken. En zijn werkplaats is super georganiseerd. Grote meerwaarde dus, zo’n bezoekje.

Zelf ook aan de slag?
Wil je nog meer handige tips? Op LinkedIn neemt Lodewijk zijn volgers mee in het hele verbouwingsproces. Zijn ervaringen zijn ook gebundeld in het gratis e-boek De lange hordenloop – een lesje verduurzaming van twee Amsterdamse VvE’s.