Appartement – 1935, Rotterdam
Toegepaste maatregelen
Advies en begeleiding Afvalwater hergebruik Architectuur Balansventilatie met wtw Besturing en monitoring Bouw en isolatie Bouwbegeleiding Bouwkundig advies Bouwmaterialen Centrale balansventilatie Concept Dakisolatie Dakisolatie binnenkant Deelauto Deuren en Kozijnen Domotica Dubbelglas Duurzaamheidslening Energiebespaarlening Energielabel Energiemonitor Eten & Drinken Gebruikte materialen Geldzaken Gevelisolatie Grijs- of hemelwater Hergebruik HR++ glas Installaties Interieurontwerp Isolerende beglazing Kierdichting Koeling en zonwering Kwaliteitszorg Leidingisolatie Lucht/water warmtepomp Lucht/water warmtepomp buitenlucht Milieuvriendelijke verf Mobiliteit Na-isolatie gevel binnenkant (gevelisolatie) Na-isolatie plat dak binnenkant (dakisolatie) Ontwerp en concept Ontwerpmaatregelen Overig Overige bouw Overige bouwmaterialen Overige concepten Passiefhuis Passieve zonwering Projectleiding Ramen, Deuren en Kozijnen Regenwater hergebruik Slimme meter Temperatuurregeling per vertrek Thermostatische radiatorkranen Ventilatie Verwarming en warm water Vloerverwarming Wandafwerking Wandisolatie binnen Warmtedistributie Warmtepomp Waterbesparing Waterbesparing overig
Extra informatie
Beschreven maatregelen
Interieurontwerp
De woning was nog in de oorspronkelijke staat zoals in 1935 opgeleverd. Een aantal elementen in de woning waren handig om te behouden en een aantal zaken zijn ruimtelijk en qua gebruik gewijzigd.
1. De badkamer was vh alleen via de hoofdslaapkamer bereikbaar. In de nieuwe situatie is die opgedraaid met de vml. technische ruimte.
De badkamer is ook voorzien van een extra toilet.
2. de keuken lag aan de achterzijde van de woning wat tevens de zon zijde is. In de zomer niet prettig voor voedsel maar ook niet voor een koelkast die in de warmte extra zijn best moet doen om koel te blijven. Zodoende werd de keuken naar de voorzijde verplaatst en uitgevoerd als woonkeuken. De vml keuken is ook opengebroken en bij de woonkamer getrokken. De woonkamer heeft als voordeel dat die aan en aan de zonzijde licht. In de winter lekker warm. Nadeel is wel dat dit gedeelte in de zomer te warm wordt. Hiervoor dient nog zonwering aangebracht te worden. Ivm de balkon renovatie als onderhoud door de VvE nog uitgesteld. Wel is er al met een zonnedoek geëxperimenteerd en dit levert al wat temperatuur verlaging op.
3. Het toilet van de 3e verdieping heeft een stuk van de voormalige gang erbij gekregen. Met het plaatsen van de muur ontstond aan de andere zijde een goede wand voor de nieuwe meterkast. Dit stukje gang is nu naast een goede meterkast ruimte een gangkast geworden waarin ook de wasmachine en de droger staan opgesteld
Tips
Alles goed van te voren uit tekenen eerst schetsmatig en evt. daarna in een tekenprogramma helpt om tussen de verschillende disciplines (timmerman, loodgieter, installateur) te communiceren en een gezamenlijk beeld te vormen van de werkzaamheden en verwachtingen.
Bouwkundig advies
Omdat ik zelf renovatie expert ben in zowel het (energetisch) herontwerpen als het architectonisch onderzoeken en ontwerpen, heb ik alles in eigenhand ontworpen, voorbereidt, aangestuurd als aannemer en mede toezicht gehouden. Om als opdrachtgever niet helemaal klem te zitten tussen die petten heb ik een collega expert ingehuurd om mede toezicht te houden op de kwaliteit. In de praktijk hielt dit in dat hij timmerlieden en installateurs instructie gaf op de werkvloer die nodig zijn om een goede bouw-fysische /luchtdichte woning te realiseren. Onderzoeken hoe de werkelijke situatie was maar ook op de werkvloer details toelichten.
In de particuliere bouw wordt dit nog al eens als bezuinigingspost opgevoerd terwijl juist in het renoveren in bestaande bouw zoveel meer aandacht nodig is omdat je veel meer voor verrassingen komt te staan. Zeker bij een woning van bijna 100 jaar die ook volledig uitgeleefd was. Een goed werkend bouwteam is cruciaal om alles op elkaar af te stemmen nog meer dan in nieuwbouw.
HR++ glas
Bouw en isolatie, Deuren en Kozijnen, HR++ glas, Isolerende beglazing, Ramen, Ramen, Deuren en Kozijnen
Het glas van de gehele woning is tijdens een eerdere renovatie in 1986 vervangen voor dubbel glas. Het opnieuw vervangen levert niet direct voldoende op. Buiten dat was dit ook lastig omdat dit een VvE aangelegenheid is en binnen die besluitvorming werkt het als een log cruiseschip waarin veel luxe wordt verwacht met weinig werkelijke beweging.
Wel is veel aandacht besteed aan aansluitingen van de kozijnen op de gevel en de luchtdichtheid rondom de kozijnen. Deze zijn v.v. wol in de open spleten en voorzien van tape.
Warmtepomp
Voor de verwarming is eerst een eenvoudige schets gemaakt hoe de wens was om te gaan verwarmen. De installateur heeft dit in zijn ontwerp mee genomen.
Centrale balansventilatie
Balansventilatie is uitgevoerd met een Itho Daalderop Qualitue flow wtw, kanaalwerk van Ubbink en ventielen Vent-Axia.
Energiemonitor
Al sinds 2013 monitor ik mijn energierekening op een betrekkelijk eenvoudige manier via de Slimmemeterportal.nl. Hiermee is het in sinds periode 2016-2020 gelukt om een vrij stabiele energierekening te krijgen, die zonder verder rigoureuse verbetering niet lager zou komen. Voor het gemak zijn alle verbruiken, ook gas in kWh/j omgerekend en bij elkaar opgeteld zodat het ook vergelijkbaar wordt met de verbruiken na de verbouwing omdat de woning dan geen gas meer heeft.
Gas van 1200m3/j > 700 m3/j
Stroom van 2500 kWh/j > ± 1800 kWh/j
Dit hield vooral in alle sluipverbruikers echt uit, alle gloeilampen voor led vervangen, koelkast, wasmachine en droger vervangen voor een label A, douchegebruik aanpassen, ruimte gebruik aanpassen en alleen nog de achterkamer verwarmen met ensuite deuren dicht. Deze ruimte alleen bijverwarmer met een infra rood stralingspaneel (700watt ±35m2)
Op dit moment heb ik naast de slimme meter ook 2 home-wizards. Een op de slimme meter voor inzicht in het verbruik van stroom en de andere voor inzicht in het verbruik van water.
2022:
STROOM voor huishoudelijkverbruik
Wat betreft stroom verbruik meet ik als sinds 2013 via de de Slimmemeterportal.nl. Deze gegevens heb ik wel paraat van 2022. Zie bijlage. We hadden nog geen vaatwasser en een zeer zuinige nieuwe (huur) koelkast. In aug. 2022 is de 2e hands keuken geïnstalleerd met een vaatwasser, koelkast en combi-oven allemaal uit 2011.
Het 2e jaar 2023 is het bruto jaar verbruik op 3700 kWh uit gekomen.
Qua stroom verbruik huishoudelijk (H) versus ruimteverwarming (RV) versus Warmtapwater/douche (WT) heb ik uitgelezen dat die als volgt is in 2022:
H 2100 kWh/j versus RV 500 kWh/j verus WT 600 kWh/j
In de keuken hebben we een
Clage elektrische doorstromer, de lichtste uitvoering.
Wasmachine 137 kWh/j
Droger 176 kWh/j
Vaatwasser label F 2011
Koel vriescombinatie label F 2011
Combi oven label F 2011
WATERVERBRUIK volgens Evides
2022/23 was het jaarverbruik 76m3
WATER RECLYCING hydraloop
Voor de Hydraloop lees ik dit rechtstreeks uit via een eigen app. Ik heb de Hydraloop eind december 2021 in gebruik genomen. Dus de data die ik hier stuur 03 opname 30 nov is de water hergebruik vanaf het begin installatie en in bedrijfstellen. We zitten nu bijna op 27.000 Liter en het is bijna eind december wat betekend dat we hem bijna 2 jaar in gebruik hebben. Per jaar hebben we dan ongeveer 13.500 Liter (13,5m3) gerecycled.
ZONNEPANELEN
Helaas nog geen eigen installatie of met de VvE, het blijft lastig … ik heb wel geïnvesteerd in 3 zonnedaken van Blijstroom energiecooperatie. De totale investering is goed voor circa 1.750 kWh / jaar over 15 jaar.
Toekomst: De bedoeling is dat de 2 losse panelen hier in de woonkamer op het balkon opstel en dat die ongeveer 700 kWh/j gaan leveren. Deze dienen direct ook als zonnescherm. Hitte aan de achterzijde van de woning is eigenlijk in de zomer een probleem.
Ervaringen
Door te starten met monitoring kun je ook zonder grote investeringen de eerste energiebesparingen realiseren. Je leert begrijpen welke apparaten de groot verbruikers zijn en ook de sluipverbruikers komen in beeld. Het helpt je je gedrag aan te passen.
Tips
Als je dit gaat doen en je hebt bijv.kinderen neem hen dan mee in je plannen om energie te besparen. Maak het speels en uitdagend waardoor zij zich ook uitgenodigd voelen om mee te doen.
Domotica
Een moderne woning kenmerkt zich ook in een goed management van de energie. Dit betekend dat je naast monitoring ook het gebruik goed kunt inregelen en beheren. De woning had te weinig groepen en te weinig stopcontacten. Daarnaast zaten ze ook op niet logische plekken, zodoende werd een nieuwe installatie aangelegd met nieuwe bedrading die tevens ook als domotica kan fungeren. Gekozen oplossing is een bedrade KNX actoren op een GIRA software.
Vloerverwarming
In plaats van vloerverwarming heb ik gekozen voor een WARP plafondsysteem. Hiermee is de woning voorzien van een zgn. laag temperatuur systeem in combinatie met de warmtepomp. Regelbare temperaturen liggen tussen de 30-55 graden.
Dit systeem wordt aangestuurd door zgn. servomotoren ( vergelijkbaar met thermostaatknoppen) waardoor ik per ruimte de temperatuur kan regelen via het GIRA./KNX domotica.
Ervaringen
De woning is tochtvrij en voelt overal gelijkmatig qua temperatuur.
Het systeem is qua temperatuur niet snel regelbaar en vergt dus een andere manier van inregelen.
Alle kamers hebben een eigen zone en zijn op die manier per kamer qua temperatuur in te stellen.
Kierdichting
Uit de afgenomen blowerdoor proef in februari 2021bleek dat de woning volledig lek is en veel warmteverlies niet alleen door onvoldoende isolatie kwam maar ook door het weglekken via aansluitingen naar buiten en naar de buren. Tijdens de uitvoering is er daarom ook extra aandacht geweest om deze zgn. lekken op te lossen. Het voordeel hierbij is dat de woning veel minder geluidsoverlast heeft van de buren dan voorheen.
verder is er bij alle aansluitingen wol in de kieren gestopt. ook rondom de stopcontacten en de inbouwspots. Zijn de 2 belangrijkste koude bruggen goed aangepakt ( 2x een betonelement van het bovenliggende balkon) Deze zijn volledig ‘ingepakt’
Regenwater hergebruik
Op het balkon aan de voorzijde is de HWA afkoppelt en voorzien van een regenton waaruit regenwater voor o.a. de planten kan worden getapt. Verder dient dit water ook als reservere voorraad.
Waterbesparing overig
De waterinstallatie is volledig opnieuw aangelegd. In de woning bestonden nog loden leidingen waarvan niet goed te achterhalen waar deze precies zaten. Daarnaast is de keuken verplaatst van de achterzijde naar de voorzijde van de woning, waardoor er veel nieuw leidingwerk nodig was.
De ldouchekoppen zijn van een luxe uitvoering en z9ij toch redelijk zuinig. De Hans Grohe hand- en hoofddouche (type Rainfinity ) blijven beiden onder 10 liter/minuut.)
Het water verbruik wordt met een homewizard gemeten. Het waterverbruik via Evides was in 2022 70m3. Dat is omgerekend 70.000 liter en komt neer op 192 Liter per dat voor een gezin van 3 personen, is circa 64 liter per persoon per dag. Volgens het CBS was het gemiddelde waterverbruik in 2021 129 liter per persoon per dag.
Tips
Maak eerste een schetsindeling met aangeven waar alle functies komen in de nieuwe situatie. Dit communiceert makkelijker en voorkomt dat je te veel ad-hoc moet beslissen.
Hergebruik
Tijdens de verbouwing is zo mogelijk aandacht geweest voor hergebruik van materialen.
Zo zijn alle uitkomende tengels ontspijkerd en weer teruggebracht op het plafond.
Zijn de 6 binnendeuren vervangen door originele deuren van de buurvrouw
Is de keuken het grootste deel 2e hands via marktplaats aangeschaft.
De inrichting van de woning is zo goed als 2ehands (bank stoelen etc).
In de praktijk is 2e hands bouwmaterialen nog een grote uitdaging om een eenduidige partij met kwaliteit op het juiste moment voorradig te hebben.
Afvalwater hergebruik
Eeuwig zonder om schoondrinkwater door je toilet te spoelen of om je kleding mee te wassen. Hierom heb ik een zgn. Hydraloop laten installeren die het douchewater opvangt, ontzegt en in voorraad houdt om vervolgens de toilet mee te door te spoelen of de wasmachine te vullen. Ons water verbruik (70 liter p.p./dag tegenover gemiddeld 120liter) was al niet zo hoog en wordt hiermee nog verder verlaagd. De echte jaar cijfers om te vergelijken moeten nog verwerkt worden.
Sinds de ingebruikname begin 2022 is er tot op heden zon 27.000 liter hergebruikt van vuil douchewater tot spoelwater.
Passieve zonwering
Wordt nog uitgewerkt. Door werkzaamheden vanuit vve aan balkon uitgesteld. In de bijlage een schets van het idee.
Er is ook een zomer getest met een zonnedoek waarmee de temperatuur al verbeterd werd.
Na-isolatie plat dak binnenkant (dakisolatie)
De woning heeft een zgn. doos-in-doos oplossing waarbij het grootste deel v.v. is van Isovlas. De zijflanken zijn ivm de dikte en de isolatiewaarde in PIR uitgevoerd.
