Marco en zijn vrouw Eva wonen sinds 2015 in deze jaren ’70-woning in Brielle. Toen zij hun intrek namen, moest de woning nog helemaal gemoderniseerd worden. De energiekosten waren hoog en het comfort laag. Intussen hebben ze flink wat maatregelen genomen, zoals een warmtepomp en watertank en gaan ze nog steeds door. Marco: “Het verduurzamingsproces gaat altijd door. Het is een hobby geworden.”
“Direct na de aankoop in 2015 zijn we begonnen met nieuwe kozijnen met triple glas en het isoleren van de spouwmuur en vloer,” vertelt Marco. “In 2017 hebben we de zonnepanelen laten plaatsen en een lucht/water warmtepomp geïnstalleerd.” In de jaren daarna hebben ze onder andere het dak laten isoleren met Isovlas, zijn er nog meer zonnepanelen bij geplaatst en hebben ze een thuisaccu aangeschaft. Nu, zeven jaar later, heeft Marco er nog steeds niet genoeg van: “Op dit moment ben ik bezig om de garage te isoleren zodat dit een bruikbare hobbyruimte wordt.”
De warmtepomp Marco heeft de monoblock lucht/water warmtepomp zelf geïnstalleerd. Bij een monoblock zit alles wat je nodig hebt in één kast aan de buitenkant van je huis. Dat betekent dat je geen aparte binnen- en buitenkast hebt zoals bij sommige andere warmtepompen. “Ik heb voor dit type gekozen, omdat deze betrouwbaar is en ik hem makkelijk zelf kon plaatsen.”
Watertank Ook de tuin kreeg een transformatie voor de plannen van Marco. “We wilden graag regenwater kunnen gebruiken voor het toilet en de wasmachine. Daarvoor hebben we een regenwatersysteem met een IBC, een tank, van 1000 liter in de tuin gegraven,” vertelt Marco.
“Helaas bleek die reservevoorraad niet genoeg voor droge periodes en omdat de IBC boven de grond stond, bevroor het water in de winter. We hebben daarom de tank vervangen door een ondergrondse van ruim drie keer zo groot. Hiermee besparen we nu minimaal 20m³ drinkwater per jaar. Deze investering verdien je niet zo snel terug, maar het voelt goed om geen drinkwater te gebruiken voor het doorspoelen van het toilet.”
“De energierekening kost bijna niets” Omdat ze direct na aankoop zijn begonnen met verduurzamen, hebben ze geen goede vergelijking met hoe het comfort en de energiekosten zouden zijn als ze het niet hadden gedaan. Wel geeft Marco het volgende aan: “De energierekening kost nu op jaarbasis bijna niets, het binnenklimaat is verbeterd en het drinkwaterverbruik is behoorlijk afgenomen.
Marco en Eva delen nu graag hun opgedane ervaringen via de Duurzame Huizen Route. “Misschien kan ik zo een inspiratiebron zijn voor anderen. Het delen van kennis is uiteindelijk de manier hoe de mens verder komt.” Marco zijn gouden tip voor mensen die ook aan de slag willen gaan met verduurzamen is: “Hoe eerder je eraan begint, hoe meer profijt je ervan hebt. Niet alles verdient zich terug in geld, comfort is ook een belangrijke factor.”
BLOG – Mijn woning het duurzaamste huis in 2024? Het antwoord: nee niet het duurzaamste huis, maar wel duurzaam. Het is een woning waar ik (nog steeds) in alle opzichten trots op ben.
Door C.W.A. Baltus
Begin 1993 betrok ik met mijn gezin een bouwvallige boerderij in Valkkoog. Bij aankoop waren de muren verzakt, omdat de vorige eigenaren de lekkages niet hadden opgelost. Hierdoor spoelde het regenwater de grond onder de fundering weg met verzakkingen en scheuren in de muren tot gevolg. Er werd gelijk een beroep gedaan op mijn creativiteit. Wegens tekort aan slaapkamers voor mijn drie kinderen werden er twee binnententen op zolder gezet. In plaats van tentharingen werden er spijkers in de vloer geslagen. De tenten werden knus ingericht met gewone bedden, knuffels etc.
Als ervaren elektrotechnisch projectingenieur was ik me er van bewust dat herbouw van de stolpboerderij (13 * 13,6 m) onvermijdelijk was en dat deze gedegen voorbereid moest worden. Het plan was om de boerderij in twee fasen te herbouwen. In de eerste fase zou de voorste helft met daarin de primitieve keuken, douche/toilet, woonkamer en twee slaapkamertjes nog even blijven staan, terwijl de muren en fundering van de achterste helft van de woning werden verwijderd (het dak werd gestut). Nadat de nieuwe vertrekken aan de achterzijde gereed waren, werd er intern verhuisd. In fase twee moest het voorste deel van het huis gesloopt en herbouwd worden.
De eerste stappen De grote lijnen van de klus overzag ik wel, maar hoe pak je dat aan? Ik bezit weliswaar twee rechter handen, maar had nog onvoldoende kennis van bouwtechnieken, bouwmaterialen en de aanleg van installaties (uitgezonderd de E-installaties). Ik kocht studieboeken bij de Slegte, voerde gesprekken met een bouwmaterialen leverancier en ging te rade bij een collega van de afdeling DEGO (Duurzame Energie in de Gebouwde Omgeving). Ik verdiepte mij opnieuw in de sterkteleer, warmtetransmissie en het maken van drukverliesberekeningen in water en gasleidingen. Tegelijkertijd begon ik met het maken van indelingsschetsen, wat niet eenvoudig bleek. Een rijtjeswoning biedt beperkte indelingsvarianten, maar een ruime boerderij des te meer. Pas bij schets nummer tien zeiden we tegen elkaar: ‘ja!’ Die laatste schetsen heb ik op de computer uitgewerkt.
Om de klassieke uitstraling van de boerderij te behouden (beschermd dorpsgezicht), is de maatvoering van de voorgevel met zijn voordeur en ramen in de nieuwe opzet exact gehandhaafd. Dit voortraject inclusief de aanvraag van de bouwvergunning en subsidies kostte negen maanden; daarna volgden nog acht jaren van slopen, bouwen en afwerken.
Waarom een duurzame stolpboerderij? In mijn beroep was ik in 1992 bezig met de eerste grondgebonden PV-installatie in Nederland (Petten) en betrokken bij eerste nul-energiewoning (Zandvoort). Ik zag het nut in van degelijke bouw in combinatie met energiezuinigheid in. Overigens hield ik me in 1975 al bezig met de aanschaf en installatie van energiezuinige motoren en aandrijfsystemen (tot 1 MW).
De thermische schil
de gevels zijn opgebouwd uit een normale baksteen, spouw, 75mm steenwol voor fase 1 en 120 mm steenwol voor fase 2 aan de binnenzijde porobrick (goed voor een isolatiewaarde van 2,9 resp. 4,18 m²·K/W).
alle vloeren beneden (voorzien van vloerverwarming) zijn zwevende vloeren die op 80 mm polystyreen liggen (R = 2,38 m²·K/W)
het te verwarmen volume is teruggebracht door op 5,5 m hoogte een zolderverdieping aan te brengen (de nok van de stolp is circa 11,2 meter hoog).
de oorspronkelijke ruiten uit 1994 zijn gasgevuld met een U-waarde van 1,4 W/m²·K, indertijd het best haalbare. Helaas zijn enkele ruiten lekgeraakt en vervangen door HR++-beglazing met een U-waarde van 1,1 W/m²·K. (de technologische ontwikkeling in dubbelglas blijkt beperkt).
Op ieder dakvlak zijn twee Velux-ramen aangebracht (dubbelglas 1994)
De isolatiewaarden lagen bij de herbouw ver vooruit op de toenmalige voorschriften.
De duurzame installaties
Gasgestookte HR-ketel. In het verleden werd die geregeld op tijdbasis (Chronotherm III), temperatuurinstelling tijdens aanwezigheidsuren op 18 °C. De temperatuurinstelling van het CV-water op 40 soms 50 °C. de Alle radiatoren zijn voorzien van een thermostaatknop (dus heb ik een overstortventiel geplaatst).
Vloerverwarming met zeven groepen. De vloerverwarmingspomp draait uitsluitend als de CV aanslaat (detector op de aanvoerleiding van de CV-leiding). [1]
In 2000 installeerde ik 24 stuks zonnepanelen van 45 Wp (gebruikte testmodules van Shell). In 2011 vertoonden de panelen tekenen van delaminatie [2]. In 2011 verving ik de oude panelen door 8 gebruikte modules van 260 Wp.
In 2002 schaften wij een energiezuinige wasdroger op gas aan (Miele)
De wasmachine werd aangesloten op de warmwateraansluiting (hotfill)
In 1995 een energiezuinige vrieskist aangeschaft, 247 l , 245 kWh/jaar.
Voor de gezelligheid werd een houtkachel ingebouwd (merk Flam, waarbij de rookgassen verbrand worden).
Tot een paar jaar geleden verbruikte ik netto 1050 tot 1200 m3 gas en circa 1000 kWh per jaar.
De maatregelen van de afgelopen jaren
De CV-thermostaat bedien ik sinds de tweede energiecrisis met de hand en stel ik in op 16 à 17 °C (met een trui aan blijk ik dat – wat mij betreft – goed te doen).
Zoals geschreven de zonnepanelen zijn vervangen (nu 2120 Wp i.p.v. 1080 Wp)
Het energieverbruik van de energiezuinige diepvrieskist uit 1995 (245 kWh/jaar) heb ik i.v.m. een slecht sluitende deksel maar eens bemeten: 620 Wh per etmaal (= 226 Wh/jaar). Vanwege zijn ouderdom heb ik deze toch maar vervangen door een moderne (Bauknecht GT 219 A+++) met een jaarverbruik van 132 kWh/jaar
De gasdroger raakte onlangs defect en is nu vervangen door een Siemens warmptepompdroger, label A+++.
Het energielabel In 2020 is het energielabel op B bepaald terwijl gehoopt was op label A. De dakramen zijn voorzien van dubbel glas. Als de dakramen HR++ beglazing hadden, zou er label A uit de bus gekomen zijn. Vervangen van de beglazing acht ik een onzinnige maatregel omdat de vertrekken op de bovenverdieping momenteel louter als onverwarmde slaapruimte dienen.
Welke maatregelen zou ik nog kunnen nemen?
Op mijn garage liggen nu 8 zonnepanelen van 265 Wp, in het zelfde formaat is momenteel 400 Wp leverbaar. Vervanging van modules betekent dat ik teveel elektriciteit ga produceren want productie en verbruik zijn nu in evenwicht. Zonnepanelen op mijn dak aan de straatzijde vind ik niet op een karakteristieke boerderij niet passend.
Als de motor van de vloerverwarmingspomp defect raakt kan ik deze vervangen door een energiezuinige motor.
Een warmtepomp kan in theorie wel omdat ik nu al met lage temperaturen stook, maar ik zie een warmtepomp voorlopig niet zitten (ik heb te weinig ruimte heb voor meer zonnepanelen). Daar komt bij dat ik morele bezwaren heb tegen de huidige grootschalige elektrificatie van Nederland.[3]
Inmiddels zijn we dertig jaar verder na de grootschalige verbouwing en ben ik nog steeds in mijn nopjes met mijn duurzame woning.
[1] Aan en uitschakelen van de vloerverwarming is bruikbaar omdat de zwevende vloeren een beperkte warmtecapaciteit hebben en dus redelijk snel opwarmen
[2] Onderzoek bij het ECN in 2021 wees uit dat de delaminatie van de zonnepanelen GEEN gevolgen had voor het flashtestvermogen (na 21 jaar was het flashtestvermogen nog gelijk aan het oorspronkelijke vermogen). Twee modules waren voor de helft defect.
[3] Ik heb heel veel moeite moeten doen om Liander er van te overtuigen dat de geleverde spanning veel te hoog was. Uiteindelijk is een transformator opgewaardeerd en een tweede trafo geplaatst.
Bas van der Linde en zijn vrouw Noortje Loonen dragen graag hun steentje bij aan een betere wereld, dus besloten ze hun woning een paar jaar geleden te verduurzamen. Omdat ze allebei een technisch beroep hebben, konden ze aardig wat zelf doen in huis. Inmiddels zijn ze door onder andere een warmtepomp en warmte terugwin ventilatiesysteem helemaal van het gas af. Nu delen ze graag hun aanpak.
“We zijn begonnen met de isolatie van de woning”, vertelt Bas. Zo zijn de kozijnen vervangen door nieuwe en is het zolderdak na-geïsoleerd met schapenwol. “Dit konden we heel goed zelf doen, want het isolatiemateriaal veroorzaakte geen jeuk, wat bijvoorbeeld glaswol wel doet.” Daarna hebben Bas en Noortje zonnepanelen laten aanleggen en de gaten, kieren en naden in de woning dichtgemaakt met pur.
Water/water warmtepomp Voor het verwarmen van de woning besloot het stel voor een water/water warmtepomp van het merk Nibe te gaan. “We kozen hiervoor, omdat dit merk al een aantal jaren bekend is op de markt,” legt Bas uit. Hun voorkeur ging uit naar een water/water bodemwarmtepomp om verschillende redenen. Zo haalt de warmtepomp veel warmte uit weinig stroom, kun je hiermee passief koelen in de zomer en heeft de warmtepomp geen buitenkast met bijkomende herrie. Bas: “We zouden hem zo weer gekocht hebben.”
Na de installatie pasten Bas en Noortje zelf nog wat dingen aan. Ze voegden ze bijvoorbeeld een extra watertank en circulatiepomp toe aan de warmtepomp. Dit laatste was nodig, omdat de originele pomp moeite had om al het water door de 1,8 kilometer aan verwarmingsbuizen te pompen.
Warmte terugwin systeem De ventilatie van de woning wordt geregeld door een ventilatiesysteem met een WTW-unit (warmte terugwin-unit) van het merk Orcon. Ze kozen hiervoor, omdat je dit systeem op veel mogelijkheden kunt aansluiten. Wel zegt Bas dat hij, met de kennis van nu, voor een ander type zou gaan. “We hebben het systeem grotendeels zelf aangelegd. We lieten een berekening maken door de leverancier van de unit en daarna zijn we aan de slag gegaan.”
Een professionele boorder ondersteunde hen en maakte alle gaten in het plafond en buitenmuur, waarna Bas en Noortje een route door de woning konden zoeken om de buizen neer te leggen. “Dit was een flinke klus en heeft heel wat hoofdbrekens gekost, vooral om alles netjes weg te werken”, geeft Bas aan. “Het inregelen van de unit hebben we zelf gedaan en dit viel mee. Het is wel handig om goed meetgereedschap te kopen. Daarna is het alleen een kwestie van instellen.”
Schone lucht in huis Bas: “Het huis en genomen duurzame maatregelen bevallen ons zeer goed! We hebben hier niet lang gewoond zonder de maatregelen, maar qua comfort zijn we er heel erg op vooruitgegaan.”
De gouden tip van Bas? “Verdiep je goed in de subsidies. Er is veel mogelijk, maar vaak vraagt men om foto’s voor, na en tijdens de installatie. Ook hoef je niet meteen een A++++ huis te krijgen, alle beetjes helpen en kijk wat je kunt doen. En vergeet niet de ventilatie. Het comfort van je huis verbetert daardoor echt.”
Tijdens het duurzaam (ver)bouwen van je woning heb je ongetwijfeld veel geleerd. Misschien heb je ontdekt hoe je het beste energie kunt besparen, welke materialen het meest duurzaam zijn of welke subsidies beschikbaar zijn voor groene renovaties. Deze waardevolle kennis kan anderen helpen die nog moeten beginnen. Deel daarom jouw verhaal via de Nationale Duurzame Huizen Routeen meld je huis aan!
Door jouw woning aan te melden bij de Huizen Route kun je aan anderen laten zien welke maatregelen jij allemaal hebt genomen in huis. Of het nu gaat om ledlampen of een warmtepomp; alle verhalen zijn waardevol. Voor mensen die zich nog aan het oriënteren zijn, is het prettig om eerlijke ervaringsverhalen uit de eerste hand te horen.
Een voorbeeld voor anderen Bij het aanmelden van je woning krijg je een eigen woningprofiel op de website waarop jij jouw verhaal en ervaringen kunt delen. Mensen die ook aan de slag willen, kunnen jouw profiel bekijken en online vragen stellen over de maatregelen die je hebt genomen. Meld je woning hier aan.
Stel je huis openvoor bezoek Als je het leuk vindt, kun je ook je woning openstellen voor bezoekers. Dit kan op afspraak, maar ook tijdens de landelijke open dagen op zaterdag 2 en 9 november. Dan stellen zo’n 500 huiseigenaren hun huis open om hun verhaal te delen met bezoekers.
Cees van der Graaf en zijn vrouw Gerrie uit gemeente Krimpenerwaard stelden zichzelf de vraag: Willen we achter de geraniums zitten of kiezen voor een nieuw avontuur? Ze kozen voor het tweede en gingen hun droom achterna. In 2016 kochten ze een voormalige boerderij met forse tuin. De boerderij hebben ze zelf helemaal opgeknapt, gerestaureerd en verduurzaamd. “Duurzaam wonen is ook op een aangename manier leven en dat willen we nu graag aan anderen laten zien.”
“We zijn eerst in de boerderij gaan wonen om het huis te leren kennen”, vertelt Cees. “Waar ga je zitten om te kunnen genieten van de ochtendzon, waar kun je het beste slapen en waar krijg je koude voeten?” Cees en Gerrie wilden de schuur graag omtoveren tot een B&B, waar ze zijn begonnen met de isolatie van het dak. “Vervolgens hebben we de boerderij aangepakt en voorzien van nieuwe vloeren, dak- en muurisolatie en alle ramen vervangen door HR++ glas.
Van onder tot boven geïsoleerd De boerderij is gebouwd in 1890. Sindsdien is er natuurlijk veel veranderd. “Alle vloeren lagen bijvoorbeeld op een verschillende hoogte”, vertelt Cees. “Wij hebben ervoor gekozen om alle vloeren te isoleren met tweezijdige PIR-isolatie met aluminium en om de vloeren zoveel mogelijk op één hoogte te brengen, waardoor het gemak toeneemt als het lopen minder gaat”. Daarnaast hebben ze ook vloerverwarming aangebracht, wat nu de hoofdverwarming is van de woning.
De eigenheid van de boerderij bewaren Cees en Gerrie vonden het belangrijk om het historische karakter van de boerderij te behouden: “We hebben waar mogelijk de muren aan de binnenzijde geïsoleerd, zodat de buitengevel in tact bleef”. Daarnaast hebben ze ook geprobeerd om zoveel mogelijk van de bestaande materialen te gebruiken. Zo hebben ze oude deuren verzameld, stenen gebikt en goed opgelet met sloopwerk. “Het is een hele klus maar ook mooi om te doen omdat de eigenheid van onze boerderij daardoor bewaard is gebleven”, vertelt Cees.
De verbouwing is nog niet helemaal klaar, maar Cees doet zijn best om alles in rap tempo af te maken. Zo is hij onder andere nog bezig met een gereedschapsmuseum in de stal en met een hoogstamboomgaard in de tuin. “Zelf isoleren en alles met zorg opknappen vraagt veel tijd”, geeft Cees aan. “Maar dat vind ik niet erg, want voor mij is het een manier van leven.” Zijn tip voor mensen die ook duurzame stappen willen zetten, is: “Verduurzamen kan ook met kleine stapjes. Ieder stapje is weer een verbetering.”
Cees Selles (62) uit Zwartsluis verduurzaamde zijn huis de afgelopen jaren voor ruim 20.000 euro. Toch heeft het hem geen cent uit eigen zak gekost. Hij is er financieel juist op vooruit gegaan. Wat is zijn geheim? ,,Iedereen kan het op deze manier doen.”Lees het hele verhaal hier.
Leuk nieuws: Gemeente Heemstede, Heerlen, Oost-Gelre en Vlaardingen doen nu ook mee met de Nationale Duurzame Huizen Route. Wij kijken uit naar een fijne samenwerking!
Door samen te werken met deze en de 120+ andere gemeenten, worden de duurzame voorbeelden en verhalen op regionaal én lokaal niveau onder de aandacht gebracht. Daardoor weten steeds meer huiseigenaren de Duurzame Huizen Route te vinden en kunnen steeds meer inwoners elkaar op weg helpen met verduurzamen.
INTERVIEW – Pim en Pia wonen met hun zoontje Jip al drie jaar in hun tussenwoning in de gemeente Zaanstad. Ze kochten deze jaren ’30-woning in 2020. Door hun woning te strippen en weer op te bouwen konden ze veel duurzame keuzes maken. Hierdoor konden ze binnen een jaar na aankoop van de woning de gasmeter verwijderen. Nu delen ze via de Nationale Duurzame Huizen Route hun ervaringen graag met anderen.
Via vrienden die in dezelfde straat wonen, hoorden Pim en Pia dat de voormalige eigenaar van hun woning aan verkoop dacht. Gecharmeerd van de sfeer in de straat en de bomen en groene voortuintjes, besloot het stel het huis te kopen. “Het huis was erg netjes, maar wel gedateerd. Het werd al enkele jaren niet meer bewoond en er moest een hoop gebeuren. Toch konden we daar doorheen kijken en wilden we hier iets moois van maken,” vertelt Pim. Omdat er veel moest veranderen aan de woning, leek het hen een goed idee om de woning toekomstbestendig, oftewel zo duurzaam mogelijk, te maken.
Vernieuwde vloer Toen Pim en Pia de sleutel kregen, hebben ze de woning direct van binnen gestript. Vervolgens hebben ze het huis in korte tijd stap voor stap weer opgebouwd. Pim: ”We hebben alle kamers weer opnieuw moeten inrichten. We vonden het belangrijk om daarbij rekening te houden met goede isolatie. De vloer hebben we volledig vernieuwd en daar hebben we gelijk vloerisolatie onder gelegd. Ook de spouwmuur is geïsoleerd en we hebben HR++ glas geplaatst op de benedenverdieping.”
Aangename temperatuur Nadat de isolatie klaar was, werd het tijd om te kijken naar het verwarmen van de woning. Hiervoor hebben ze gekozen voor een lucht/water warmtepomp in combinatie met een vloerverwarming. ‘’ De installateur heeft een warmteverliesberekening uitgevoerd om het juiste vermogen voor de warmtepomp te kiezen’’, geeft Pim aan. In deze berekening zijn alle voorgenomen verduurzamingsmaatregelen verwerkt. De warmtepomp verwarmt in de koudere maanden en in de zomer kan er actief gekoeld worden via de vloerverwarming. ‘’De temperatuur in huis is het hele jaar door nu erg aangenaam’’, vertelt Pim. ‘’Met de kennis van nu hadden we mogelijk wel geïnvesteerd in PVT-panelen. Hierdoor zouden we het geluid van de huidige buitenunit van de warmtepomp niet hebben.’’
Warmte reflecterende verf Pim en Pia hebben zelfs bij het gebruik van de verf gedacht aan energiebesparing. ‘’De binnenwanden en de plafonds zijn geverfd met Thermoshield verf. Dit is verf met daarop keramische bolletjes die de warmte reflecteren,’’ legt Pim uit. Dankzij alle maatregelen die het stel binnen een jaar heeft genomen kon de gasmeter al na een jaar verwijderd worden.
‘Trots op onze woning’ Voor iedereen die ook aan de slag wil gaan met verduurzamen heeft Pim nog wel een tip: ‘’Als je de mogelijkheid hebt om veel tegelijk te verduurzamen, dan kan ik het aanraden om dat ook te doen! Het levert namelijk een lager energieverbruik en meer wooncomfort op.’’
De woning bevalt Pim en Pia erg goed. ‘’De woning is comfortabel en de energierekening is laag. Op het moment betalen we rond de €40,- per maand’’, vertelt Pim. ‘‘We zijn trots op onze woning en we willen deze graag aan anderen laten zien. Hopelijk kunnen we andere mensen inspireren om ook aan de slag te gaan.”
Voor de foto’s die we gebruiken bij de promotie van de Duurzame Huizen Route gaan we elk jaar langs bij één van de deelnemende huiseigenaren voor een gezellige fotoshoot. Dit jaar waren wij te gast bij Raymond, Diana, Jasper en Sophie uit de gemeente Waalre. Ontzettend bedankt voor jullie gastvrijheid en voor het delen van jullie mooie verhaal! De leuke foto’s die we in en rondom hun duurzame woning hebben gemaakt, vind je naast de socials ook terug op het promotiemateriaal en de website.
Toen de kinderen groter werden, werd hun jaren ’20-hoekhuis toch iets krap. Raymond en Diana moesten daarom kiezen: verhuizen of verbouwen. Ze kozen voor het tweede en gingen aan de slag met hun woning. Tijdens de verbouwing besloten ze om ook meteen te verduurzamen. “Nu is alles elektrisch en gebruiken we geen gas meer,” vertelt Raymond.
Natuurlijke materialen Omdat de woning krap werd, moesten ze uitbouwen. Hierbij hebben ze onder andere gebruik gemaakt van natuurlijke materialen, zoals hout en steen. Ook bij het isoleren van de woning hebben ze biobased materialen gebruikt. Zo hebben ze de vloer na-geïsoleerd met vilt. Met de genomen isolatiemaatregelen, kunnen ze de warmte goed in hun huis houden.
Perfect wooncomfort Ze verwarmen hun woning door middel van infrarood vloerverwarming. Dit zijn dunne matjes die onder de vloer liggen. “Deze manier van verwarmen werkt voor ons perfect, omdat het binnen een paar minuten voelbaar is,” geeft Raymond aan. Het warme water dat het gezin gebruikt, verwarmen ze elektrisch met een doorstroomapparaat en een elektrische kraan in de keuken. “Ons wooncomfort is nu perfect!”
Op het dak van de schuur liggen de veertien zonnepanelen waarmee ze hun elektriciteit opwekken en een klein deel van deze opgewekte elektriciteit kunnen ze opslaan met hun thuisbatterij.
Doe het snel Omdat Raymond en Diana zelf ook eerst bij anderen in de buurt hebben gekeken, helpen ze nu ook graag anderen op weg met hun ervaringen. Hun tip voor mensen die ook aan de slag willen: “Kijk naar wat er nodig is en wat je budget is. Informeer bij de juiste bronnen én doe het snel. Voor je het weet sta je achter in de rij, omdat iedereen dezelfde maatregel wilt uitvoeren.”
NIEUWSBERICHT – 95% van de woningeigenaren die sinds 2022/2023 een warmtepomp hebben, is tevreden en raadt de warmtepomp aan. Dit blijkt uit de Installatiemonitor, een onderzoek naar de ervaringen rondom het installatieproces van een warmtepomp, van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), Techniek Nederland en Netbeheer Nederland.
De installatiemonitor heeft ook onderzocht hoe mensen zich voorbereiden op de aanschaf van een warmtepomp. Het internet, installateurs en ervaringen van mensen uit hun eigen omgeving blijken hun belangrijkste bronnen van informatie.
Dat is ook terug te zien aan de zo’n 100.000 jaarlijkse bezoekers op de website van de Duurzame Huizen Route. Inmiddels delen al meer dan 1.300 huiseigenaren hun ervaringen met een warmtepomp en andere duurzame maatregelen. Zij helpen je graag op weg met hun opgedane kennis! Bekijk de huizen hier en stel online vragen of plan een bezoek op afspraak in bij een deel van de woningen.
Sarah de Groot is de eigenaar van de genomineerde woning in Olst. De Olstenaar heeft haar huis volgens eigen ontwerp gebouwd van natuurlijke materialen als hout en lokaal stro, een vloer van stampleem met vloerverwarming en een warmtepomp. Ze is een jaar bezig geweest met de bouw van haar huis en trots op het resultaat: “De kennis en ervaringen die ik tijdens het verduurzamen heb opgedaan, deel ik nu graag met anderen.”Lees het hele verhaal hier.
In 2019 kwamen Ben Kloosterman en zijn vrouw hun huis tegen. Hoewel de woning precies voldeed aan hun eisen was deze wel wat gedateerd. Ben en zijn vrouw wilden daarnaast graag het wooncomfort verbeteren. Het stel besloot daarom om tijdens de renovatie meteen te verduurzamen. Dankzij verschillende isolatiemaatregelen en een bodemwarmtepomp is de woning nu zelfs helemaal van het gas af.
Naast het isoleren van de spouwmuur, is er in het verleden weinig aan het huis verduurzaamd. Daarom namen Ben en zijn vrouw zelf een aantal maatregelen. Zo hebben ze onder andere al het glas vervangen door HR++ glas, de vloer geïsoleerd, een plasmafilter in de afzuigkap geplaatst en zonnepanelen op het dak laten plaatsen.
Geen geluid De temperatuur in de woning wordt geregeld door een grondgebonden warmtepomp. “We hebben eerst gekeken naar een lucht/water warmtepomp, maar we vonden dat de buitenunit van zo’n warmtepomp te veel lawaai maakt. De unit van onze bodemwarmtepomp staat in de garage en hoor je niet in de woning of in de omgeving,” vertelt Ben. “Daarnaast werkt deze warmtepomp bij koud weer beter dan bij de standaard warmtepomp.” Wel moet je volgens Ben rekening houden met het feit dat er bij het boren van de bronnen gebruik wordt gemaakt van spoelboren. Dit geeft rommel en kan de grond van je tuin flink beschadigen. Daarom koos Ben voor een alternatief: sonisch boren.
In het geval van Ben en zijn vrouw zijn er twee gaten (bronnen) van elk 85 meter diep geboord, waarin een gesloten warmtewisselaar is geïnstalleerd. Dit zorgt ervoor dat het water en de koelvloeistof glycol dat door de buizen stroomt een constante temperatuur heeft van 10 graden Celsius. Hier haalt de warmtepomp warmte uit voor het opwarmen van de woning. Nadat de warmte uit deze vloeistoffen is gehaald, wordt het weer teruggestuurd naar de grond, waar het weer kan opwarmen. “Het systeem dat we hebben werkt nu al 4 jaar storings- en onderhoudsvrij.”
Isoleren met vlas Voor de isolatie van het dak heeft Ben gekozen voor vlas als materiaal. “We hadden ook kunnen kiezen voor glas- of steenwol, want dat zijn materialen die makkelijker te verwerken zijn,” vertelt Ben. Toch kozen ze voor Isovlas, omdat dat een prettig materiaal is om mee te werken en het dampopen verwerkt wordt. Dit betekent dat het materiaal vocht kan doorlaten. Hierdoor is niet alleen het binnenklimaat beter, maar het voorkomt ook nog eens vocht gerelateerde problemen in de woning.
Het isolatiemateriaal is op platen gemaakt van geperst hout, MDF-platen, aangebracht. De kwaliteit is volgens Ben goed en het beschadigt niet snel. “De isolatie werkt goed. De temperatuur op de verdieping is prettig en ook akoestisch werkt het goed: we hebben weinig geluid van buiten en binnenshuis een fijne en warme klank.”
Van het gas af Omdat Ben en zijn vrouw direct met de woning aan de slag zijn gegaan, weten ze niet hoe het comfort hiervoor was. Wel hebben ze van de energieleverancier doorgekregen dat het gasverbruik rond de 2700 m³ per jaar was en nu is dat 0 m³ per jaar. Met de zonnepanelen is het elektriciteitsverbruik, inclusief het verbruik van de warmtepomp, per jaar ook netto 0 kWh. Ze zijn daarom heel tevreden met de genomen maatregelen.
Voor iedereen die ook met duurzaamheid aan de slag wil gaan, heeft Ben de volgende tip: “Kijk naar de milieuvriendelijke alternatieven die momenteel beschikbaar zijn. Verdiep je in de materie en vraag je netwerk naar hun ervaringen.”
INTERVIEW –Toen Raymond Ploem en Diana in 2012 hun tweede kindje verwachtten, gingen ze op zoek naar een woning in hun geboorteplaats Waalre. Een klein huisje met een grote tuin en een garage, dát waren de wensen. Hun huidige hoekwoning in Waalre voldeed daar precies aan. Door de jaren heen verbouwden en verduurzaamden ze het huis.
Hoewel het huis klein was voor een jong gezin, hadden Raymond en zijn vriendin bewust voor deze woning gekozen. “Toen onze twee kinderen groter werden, merkten we dat het huis toch wat krap werd. We moesten toen kiezen: verbouwen of verhuizen. Dankzij de grote tuin hadden we ruimte om uit te bouwen.”
Voordat het stel aan de slag ging, keken ze eerst bij anderen in de buurt hoe zij het hadden aangepakt. “Aan de hand daarvan hadden we onze eigen plussen en minnen opgeschreven. Zo werd voor ons duidelijk hoe we de verbouwing wilden aanpakken.”
Perfect wooncomfort
Inmiddels is de woning verduurzaamd en gasvrij gemaakt. “Alles is elektrisch. We hebben een infrarood vloerverwarming, doorstroomapparaat waarmee water snel verwarmt kan worden en zonnepanelen. Ook hebben we de muren en de vloer geïsoleerd om de warmte binnen te houden”, zegt Raymond. “Ons wooncomfort is nu perfect. In de zomer verbruiken we 1 tot 6 kW, afhankelijk van hoeveel er gedoucht wordt. De elektriciteit die ervoor nodig is, wekken we op met zonnepanelen. ’s Winters is ons verbruik ongeveer 30 KWh per dag.”
In de toekomst wil het stel nog meer zonnepanelen. “Ook moet er hier en daar nog wat laatste dingen worden afgewerkt. En … wie weet komt er nog wel een serre.”
Doe het snel Raymond wil andere huiseigenaren graag een tip meegeven: “Kijk naar wat er nodig is en wat je budget is. Informeer bij de juiste bronnen én doe het snel. Voor je het weet sta je achter in de rij, omdat iedereen dezelfde maatregel wil uitvoeren die jij wil nemen.”
Huiseigenaren Margreet en Ruben besloten om in de coronatijd een flinke uitdaging aan te gaan. Ze kochten een oud kerkgebouw dat 150 jaar leeg stond en bouwden dit om naar een duurzame woning. Dit hebben ze zo goed gedaan, dat ze hiermee in de prijzen zijn gevallen. De jury is lovend: ‘Een fantastische herbestemming, waarbij over alles is nagedacht.’ Margreet en Ruben vertellen over hun ervaringen en aanpak in dit artikel van het AD.
Zet ‘m vast in de agenda: de open dagen van de Duurzame Huizen Route zijn dit jaar op zaterdag 2 & 9 november!
82% van de bezoekers van de vorige editie gaf aan de opgedane kennis toe te willen passen in hun eigen woning. Eén van de bezoekers vertelt: “Het was heel leerzaam om te zien hoe verschillende systemen op elkaar aansluiten. We gaan kijken of dat ook in ons huis kan!”
Ook binnenkijken bij een duurzaam huis en kun je niet wachten tot de open dagen? Bij een deel van de woningen kun je ook een bezoek op afspraak inplannen.
Ronald Boin woont al elf jaar samen met zijn vrouw Kyoko in deze bungalow in Lochem. Nadat kennissen hun boerderij verduurzaamden met natuurlijke materialen, besloten Ronald Kyoko om ook met duurzaamheid aan de slag te gaan. “Ik ben destijds bij hun boerderij langsgegaan en het voelde daar heel prettig in huis”, vertelt Ronald. “Daarom besloten wij ook om met natuurlijke materialen te verduurzamen.” Nu delen ze graag hun ervaringen met anderen.
Elf jaar geleden kreeg het stel deze woning aangeboden voor een leuke prijs. “Op dat moment woonden we in een rijtjeshuis met vier kinderen. Het was dan ook een logische stap om te verhuizen naar een grotere woning met een grotere tuin,” vertelt Ronald. Ze hadden een beperkt budget voor de verbouwing en er waren nog niet zoveel voorbeelden van duurzaam wonen als tegenwoordig. Toevallig waren kennissen hier al wel mee bezig en konden ze daar binnenkijken: “Ik vond de energie in dat huis heel prettig,” omschrijft Ronald het bezoek. “Daarom hebben helemaal uitgevraagd hoe zij het hebben aangepakt en welke materialen ze hebben gebruikt.”
De zoektocht naar een aannemer Ronald en Kyoko wilden, net als hun kennissen, zoveel mogelijk natuurlijke materialen in huis. Vol goede moed gingen ze op zoek naar een aannemer. “Dat was problematisch, want er waren toen nog niet zoveel aannemers die actief met duurzaamheid bezig waren,” vertelt Ronald. “Onze uiteindelijke aannemer had nog nooit met dit soort materialen gewerkt. Het kostte hierdoor meer tijd en het ging niet allemaal van een leien dakje.”
Verbouwen met natuurlijke materialen Het is een jaren ’60-huis, dus de basis van de woning bestond al uit hout en steen. Voor de verbouwing hebben ze zoveel mogelijk gekozen voor hout en natuurlijke isolatiematerialen. Zo zijn de plafonds (behalve in de badkamer), de kozijnen en de vloeren allemaal van hout. De vloer en de kruipruimte zijn geïsoleerd met houtvezelplaten en het dak met Isofloc. Dit is een isolatiemateriaal gemaakt van gerecyclede kranten, wat tussen de balken wordt gespoten.
Voor het stucwerk hebben Ronald en Kyoko voor leem gekozen. Dit heeft een aantal voordelen: wanneer het vochtig is in huis, neemt het vocht op en als het droog is, staat het juist weer vocht af. Hetzelfde doet het ook met warmte. “Je hebt hierdoor een heel prettig klimaat in huis,” legt Ronald uit. Ik vergelijk het altijd een beetje met kleding. Je kunt je helemaal dicht isoleren, maar dan ga je zweten. Hoe kun je toch nog ademen? Daar hebben we naar gekeken.”
“Houd je hoofd koel” Voor mensen die ook aan de slag willen gaan met verduurzamen, heeft Ronald nog een paar gouden tips: “Laat je niet gek maken en houd je hoofd koel. Bepaal je budget en houd je daar ook aan. Ik heb ook wel bepaalde beslissingen genomen, en achteraf denk ik: was dat het wel echt waard? Wij kwamen bijvoorbeeld ver boven budget uit, waardoor ik veel zelf moest doen.”
Nu Ronald en Kyoko klaar zijn met de verduurzaming van hun woning, bevalt het allemaal goed. “Het is gewoon een heel prettig binnenklimaat en het voelt heel fijn in huis,” geeft Ronald aan. “Daarnaast zorgt het ook nog eens voor een lage energierekening.”
Tijdens de coronaperiode werkte Daniël Etten steeds vaker thuis. De verwarming ging hierdoor vaker aan en ook de gas- en elektraprijzen stegen rond deze tijd. Dit was voor hem de aanleiding te kijken naar mogelijkheden om zijn jaren ’50-tussenwoning in Bussum te verduurzamen. Nu deelt hij graag zijn ervaringen om anderen te inspireren.
“De eerste stap die we hebben genomen, was het vervangen van alle beglazing naar HR++ glas. Ook hebben we bijna alle kozijnen vervangen door kunststofkozijnen.”, vertelt Daniël. Als volgende stap wilde hij graag het zolderdak na-isoleren. Hier kwamen sloopwerkzaamheden bij kijken. Deze heeft Daniël, met behulp van vrienden, zelf opgepakt. Na deze werkzaamheden kon hij het schuine dak isoleren. “Ik was hiervoor op zoek naar materiaal met een hoge isolatiewaarde dat goed te verwerken was in het dak. Daarom ben ik voor PIR-platen met aan beide kanten een aluminiumplaat gegaan.”
De warmte beneden houden Toen de bovenverdieping klaar was, ging Daniël verder met de benedenverdieping. Hiervoor moest de begane grond er helemaal uit (inclusief opbouw van de vloer). “De houten vloer die er eerst in zat, hebben we vervangen door een renovatievloer. Dit is een vloer die bestaat uit aluminiumlagen met isolatie ertussen.” Onder de vloer hebben ze vervolgens vloerverwarming aangebracht.
Na de vloer gingen ze direct aan de slag met het plafond. Het plafond had urgentie, want Daniël had verschillende vochtplekjes gevonden. “We hebben het hele plafond eruit gehaald, maar we hebben helaas niets van de plekken teruggevonden”, geeft Daniël aan. “We kwamen hierdoor wel zelf met het idee om het plafond van de begane grond te isoleren, zodat we beneden de warme temperatuur beter vasthouden.” Als laatste stap op de benedenverdieping heeft Daniël de spouwmuur bijgevuld.
Zon(de) om niet te doen Op het dak aan de zuidkant van zijn huis heeft Daniël elf zonnepanelen liggen. Tegen het advies van de installateur in, heeft hij ook zes panelen op de noordkant laten plaatsen. “Ook aan die kant heb je nog steeds Uv-straling. De zonnepanelen wekken meer energie op dan dat we in eerste instantie hadden verwacht. Als ik beide kanten vergelijk, dan wekt een paneel op de zuidkant ongeveer 340 kWh op en een paneel op de noordkant ongeveer 215 kWh.”
De laatste stap die Daniël heeft gezet, is het laten installeren van de lucht/water monoblock warmtepomp. Daarmee is de woning officieel van het gas af. “We hebben voor dit model gekozen, omdat we geen groot apparaat in huis wilden hebben. Daarnaast is de buitenunit stil.”
Lagere rekening Verschil tussen de begin- en eindsituatie merkt Daniël zeker. “Met name de gas- en elektrarekening. Deze is heel erg omlaag gegaan. Verder merk ik dat we moeten wennen aan de lage temperatuurverwarming. Je merkt dat de warmtepomp nog niet zo lang geleden geïnstalleerd is, waardoor je dit nog moet inregelen. Daar zit toch wat meer tijd in dan met bijvoorbeeld een cv-ketel. Maar dit is meer een kwestie van tijd en wennen dan niet bevallen.”
Een ecologische tuin Helemaal klaar met verduurzamen is Daniël nog niet. In de toekomst wil hij nog kijken naar ventilatieverbetering in de woonkamer, zoals een ventilatiesysteem met warmteterugwinning en extra isolatie. Dat laatste wil hij misschien gaan controleren met een doorblaastest. Hiermee blazen ze een soort rook lang alle kieren en naden om de luchtdichtheid te meten en om eventuele lekken op te sporen.
Daniël stopt niet met verduurzamen bij de achterdeur, want hij is momenteel bezig met een ecologische tuin. Een groot gedeelte steen wordt vervangen door inheemse planten die biologisch zijn gekweekt. Ook wil hij een regenton plaatsen en een wadi aanleggen, waardoor hij de hemelwaterafvoer kan ontkoppelen van het riool.
“Vaak zijn mensen te bang” Zijn tip aan iedereen is: “Maak gebruik van een platform als de Nationale Duurzame Huizen Route. Praat met mensen die daadwerkelijk aan de slag zijn gegaan. Daarnaast zijn mensen vaak te bang. Je kunt meer dan je zelf denkt, maar maak natuurlijk wel gebruik van je verstand.”
Sander Holthuijsen woont samen met zijn vrouw en kinderen in een drive-in woning uit de jaren ’70 in Den Helder. Het bijzondere is dat ze niet op de begane grond wonen, maar op de eerste en tweede verdieping. Nu ze een flink aantal maatregelen hebben genomen, wonen ze in een comfortabel huis. Hun gouden tip voor anderen: “Begin gewoon met verduurzamen!”
Bij de aankoop van deze woning hebben Sander en zijn vrouw destijds gekozen voor een groene hypotheek. Met deze hypotheek konden ze een deel van de verduurzamingskosten dekken. Het was alleen niet genoeg om alle kosten volledig te dekken, waardoor ze bijvoorbeeld moesten kiezen tussen een nieuwe badkamer en zonnepanelen. Uiteindelijk kozen ze voor zonnepanelen. “In totaal hebben we 15 panelen liggen”, vertelt Sander. “In de toekomst zou ik er nog wel zonnepanelen bij willen laten plaatsen. Bijvoorbeeld op onze overkapping.” De zonnepanelen op hun dak leveren bijna genoeg stroom voor een heel jaar.
De duurzame stappen op een rij Na de installatie van zonnepanelen hebben ze het dak geïsoleerd met 16 centimeter steenwol aan de binnenkant. Sander: “Ik heb ons vorige huis ook zelf geïsoleerd met steenwol. Dat werkte toen makkelijker dan bijvoorbeeld glaswol.”
De woning wordt verwarmd met een hybride warmtepomp die op het dakterras staat. “Met de warmtepomp spelen we al een aantal jaren quitte”, vertelt Sander. “De hr-ketel wordt nu alleen gebruikt voor bijverwarming en voor het douchen.”
Vanwege de vele ramen in hun woning – maar liefst 45 – heeft het stel al het enkel- en jaren ’70-dubbelglas vervangen door HR++ glas. Omdat de woning nu een stuk beter geïsoleerd is, hebben ze ventilatoren in de woonkamer geplaatst. Zo komt er altijd frisse lucht in de woning.
Comfortabel wonen De duurzame maatregelen bevallen Sander en zijn familie goed: “De vorige bewoner had een heel hoog gasverbruik. Daar zitten we nu een heel stuk onder. Verder is het ook heel comfortabel.” Sander geeft wel aan dat het inregelen van de warmtepomp tijd kan kosten. “In de eerste periode was het hierdoor koud in huis, maar toen de aanvoertemperatuur eenmaal goed was, merkte je er niets meer van.”
‘Gewoon beginnen’ Voor iedereen die ook aan de slag wilt gaan met verduurzamen, hebben ze nog een tip: “Gewoon beginnen! Je kunt eindeloos wachten, want volgend jaar heb je misschien wel weer betere opties. Door te wachten blijf je het uitstellen. Daarom kun je het beste gewoon gaan beginnen.”
Zo doen gemeenten en provincies mee met de Duurzame Huizen Route
Door samen te werken met gemeenten, provincies en overheden worden de duurzame voorbeelden en verhalen op regionaal én lokaal niveau onder de aandacht gebracht. Zo ziet die samenwerking eruit:
Inwoners kunnen het hele jaar door vragen stellen aan de 2.250+ huiseigenaren op de website of een huis bezoeken. Alle duurzame woningen in de gemeente worden verzameld op een eigen landingspagina.
De gemeente kan de duurzame huizen onder de aandacht brengen aan de hand van handige communicatiepakketten met berichten voor op de website, sociale media of de krant.
Aansprekende campagnes rondom de jaarlijkse open dagen (gemiddeld 4.000 bezoekers), biobased materiaalgebruik, isoleren en het verduurzamen van VvE’s.
Maar denk ook aan: interviews met enthousiaste inwoners, thematische excursies, bestuurders op bezoek bij duurzame huizen of andere leuke activiteiten.
Jan Betten woont, samen met zijn partner, al zo’n dertig jaar in een rijtjeshuis in Ermelo. Destijds kochten ze deze woning, omdat deze mooi ruim was en het in een rustige wijk vlak bij het centrum ligt. Ze hebben de woning verduurzaamd met het oog op het milieu, maar ook met het oog op de kosten. Jan: “Wij zijn allebei al op leeftijd aan het komen. Mocht er een van ons wegvallen, dan moet de ander toch in het huis kunnen blijven wonen.” Nu ze alle duurzame stappen hebben gezet, delen ze graag hun verhaal.
Jan en zijn partner zijn begonnen met het vervangen van alle verouderde kozijnen door kunststof kozijnen met daarin HR++ glas. Daarna volgenden andere onderdelen. “De vloerverwarming zat er al in, wel hebben we alle kruipruimtes opgevuld met extra isolatiemateriaal”, geeft Jan aan. Naast de vloer heeft Jan ook het schuine dak geïsoleerd. Deze hebben ze van binnenuit na-geïsoleerd. De laatste isolatiemaatregel die ze hebben genomen is het laten aanbrengen van spouwmuurisolatie.
Van het gas af Zodra de isolatie op orde was, bekeken ze de mogelijkheden voor zonnepanelen. “We hebben ons samen met de buren laten voorlichten over de zonnepanelen. Uiteindelijk hebben we deze ook met drie personen aangeschaft”, vertelt Jan. “We hebben nu in totaal negen zonnepanelen op ons dak liggen.”
Sinds drie maanden zijn Jan en zijn partner helemaal van het gas af en verwarmen ze hun woning met een warmtepomp. Ze kozen voor een lucht/water warmtepomp. Deze kochten ze van een bevriende installateur en hebben ze gefinancierd met een duurzaamheidslening die ze via de overheid kregen.
‘De energiekosten zijn gehalveerd’ Voor Jan en zijn partner is de woning klaar en staan er geen duurzame plannen meer op het programma. Wel hebben ze onlangs een hybride auto gekocht. “Dit is voorlopig onze laatste aanschaf aangaande verduurzaming”, vertelt Jan. “We moeten nog even goed kijken wat het exacte financiële voordeel is, maar voorlopig zijn de energiekosten gehalveerd. Verder is de temperatuur binnen altijd constant en wordt alles automatisch geregeld.”
‘Laat je goed voorlichten’ Nu delen Jan en zijn partner hun ervaringen graag via de Nationale Duurzame Huizen Route. “We willen anderen graag laten zien wat er allemaal mogelijk is bij het verduurzamen van je huis en hoe je dit dan het beste kunt financieren. Daar zijn namelijk veel mogelijkheden voor zonder dat het veel kost aan maandelijkse lasten”, legt Jan uit. “Onze tip aan anderen is daarom: ga eerst kijken wat je precies wilt en of controleer of dit op financieel gebied allemaal kan. Laat je daarnaast vooral goed voorlichten.”
