Wethouder Chantal Zeegers opende vandaag de Nationale Duurzame Huizen Route bij het verduurzaamde appartement van Ariane Lelieveld in Rotterdam. Ariane is één van de ruim 400 deelnemers die vandaag en volgende week zaterdag haar huis openstelt voor bezoekers. De deelnemers geven tips en uitleg over duurzame aanpassingen in huis, bijvoorbeeld over isoleren, verwarmen met een warmtepomp en ventileren.
Een stil appartement Ariane heeft haar appartement twee jaar geleden grootschalig verbouwd. “Dat was hoognodig: er was veel achterstallig onderhoud en de Cv-ketel uit ’88 was ook aan vervanging toe.” Het appartement is in zes maanden tijd volledig geïsoleerd en voorzien van balansventilatie, een warmtepomp en plafondverwarming. “Door de oude verwarmingsbuizen te verwijderen, is het nu niet alleen een fijne temperatuur, maar is het ook veel stiller in huis.” Vertelt Ariane.
Haar appartement is een goed voorbeeld voor andere bewoners uit het complex. Daarnaast deelt ze haar tips ook graag met anderen via de Nationale Duurzame Huizen Route.
Complimenten voor de deelnemers Wethouder Chantal Zeegers spreekt haar waardering uit voor Ariane en andere duurzame huiseigenaren: “Dit is een prachtig voorbeeld om te laten zien wat er allemaal mogelijk is in een woning. Het is mooi om te zien hoe huiseigenaren elkaar kunnen inspireren bij het duurzamer maken van hun woning.”
Kijk ook bij een duurzaam huis
Ook op zaterdag 4 november kunnen bezoekers binnenkijken bij Ariane en bij honderden andere gastvrije huiseigenaren. Bezoekers krijgen de kans om allerlei maatregelen in de praktijk te bekijken en hun vragen te stellen aan de huiseigenaar.
INTERVIEW – Theo de Rooij is al jaren bezig met het thema duurzaamheid. Niet alleen voor zijn werk als energieadviseur, maar ook voor zijn twee-onder-een-kapwoning in Dordrecht. In 1993 verhuisde hij met zijn gezin hier naartoe. Het energielabel voor zijn huis wist hij van D naar A++ te krijgen. Drie vragen aan Theo over zijn duurzame woning.
Welke duurzame maatregelen heb je genomen? “In het jaar 2000 kwamen de eerste zonnepanelen en de zonneboiler. Twaalf jaar later kochten we een hybride warmtepomp, gevolgd door twee regentonnen. Met het water dat we daarmee opvangen kunnen we ons toilet ’s winters doorspoelen. Ook hebben we een groendak op een deel van de woning. Dit houdt de woning en tuin koel ’s zomers en stimuleert de biodiversiteit.’’
Deels door de hybride warmtepomp is het gasverbruik van 1800 naar 750 kuub gas per jaar gegaan. Het elektraverbruik is, mede door zonnepanelen, van ruim 3000 kWh naar bijna nul gegaan.
Door het verduurzamen is ons wooncomfort verbeterd, mede door de vloerverwarming op de begane grond en in de badkamer.”
Welke maatregelen wil je in de toekomst nog nemen?Welke maatregelen wil je in de toekomst nog nemen? “Ik hoop dit jaar 78 te worden. Het liefst zou ik een all-electric warmtepomp willen aanschaffen. Ook wil ik graag extra glasisolatie in de woonkamer en de keuken, maar ik wacht nog op een gunstige lening daarvoor.”
Wat zou je andere huiseigenaren willen meegeven die hun woning nog willen verduurzamen? “Isoleer alleen die ruimtes waar je het meeste bent – om de kosten te beperken. Ook is het slim om de cv-temperatuur op 50 graden te zetten en over te stappen op een hybride warmtepomp of zelfs een all-electric warmtepomp. Zorg daarbij dat het vermogen niet te hoog wordt.”
NIEUWS – Weet jij al welke huizen jij wilt bezoeken? Honderden huiseigenaren door het hele land openen op zaterdag 28 oktober & 4 november hun woning en jij mag langskomen! Tijdens de Duurzame Huizen Route vertellen ze over hun ervaringen met daarbij hun successen en leerpunten. Onder andere in de provincie Gelderland kun jij bij allerlei huizen op bezoek, waaronder deze:
Tussenwoning – 1974, Wageningen De huiseigenaar van deze tussenwoning in Wageningen heeft stap voor stap zijn woning duurzamer en comfortabelere gemaakt. Door onder andere zonwering en isolerende maatregelen toe te passen, kon de huiseigenaar de CV-keteltemperatuur drastisch verlagen.
Vrijstaande woning – 1974, Brummen Dit is een aardgasvrije jaren ’70-woning met een ruim overschot aan zonne-energie. De huiseigenaar heeft het dak, de ramen, de grond en de muren allemaal gronding geïsoleerd. De woning wordt verwarmd door een lucht-water warmtepomp in combinatie met vloerverwarming.
Tussenwoning – 1948, Nijmegen Deze woning is gerenoveerd door middel van de zogenaamde Schilrenovatie. Hierbij zijn het dak, de gevels, de vloer, de kozijnen en het glas vernieuwd. Ook binnen zijn ze aan de slag gegaan en heeft de woning onder andere ook zeer goede vloerisolatie met vloerverwarming en een ventilatiesysteem met warmteterugwinning
Op de plek van zijn voormalig ouderlijk huis in het dorpje Noorden, gemeente Nieuwkoop, bouwden Gerard van Veen en Jannie Timmerman in 2013 een huis zonder gasaansluiting. “De warmtepomp was onze eerste prioriteit. Er lag een gasaansluiting en in die tijd was het vanzelfsprekend om die te gebruiken. Toch kozen we er bewust voor om dat niet te doen.”
“Als je nieuw gaat bouwen, liggen alle keuzes nog open”, vertelt Gerard. “Mijn vrouw besloot in die tijd om duurzaamheid hierin zoveel mogelijk vooraan te zetten. Dat is goed voor de planeet en daarnaast wilden we ook toen al niet afhankelijk zijn van Russisch gas. De warmtepomp zou er in elk geval komen. Als het financieel nodig was geweest, waren een badkamer en keuken daaraan ondergeschikt.”
Super geïsoleerd
Er kwam een bodemwarmtepomp met een grondboring van 150 meter diep. Deze verwarmt het huis met lage temperatuur en kan in de zomer ook koelen. Het is een houtskeletbouwhuis en ‘super geïsoleerd’, aldus Gerard. De ramen zijn van driedubbel glas en op zo’n manier geplaatst dat de zon in het voorjaar naar binnenkomt, maar in de zomer juist niet.
Waarom kozen Gerard en Jannie voor een nieuwbouwhuis? “Het is een voorrecht als je in de gelegenheid bent om een huis te bouwen naar je eigen idee. Het ouderlijk huis was niet geïsoleerd en qua woongenot viel er veel te verbeteren. Omdat we de grond al hadden, kon de hele investering naar de bouw van het huis. Dat scheelt natuurlijk enorm in het budget. Ook hadden we het geluk dat we in crisistijd bouwden, de prijzen waren toen vriendelijker dan nu. En achteraf gezien bleek de warmtepomp een goede investering. Maar dat konden we niet voorzien. Als er geen gascrisis was, had dat langer geduurd.”
Geweldig wonen
“We hebben al met al nog altijd het idee dat we goede keuzes hebben gemaakt. Het is geweldig om in dit huis te mogen wonen”, vertelt Gerard. “Het enige is dat we eigenlijk een gescheiden watersysteem hadden moeten aanleggen. Maar we gaan zorgvuldig met het water om. Voor ons is het goed zo.”
Via de Duurzame Huizen Route delen Gerard en Jannie hun verhaal. “We doen mee om uit te dragen dat het ook anders kan”, motiveert Gerard. “Het is onze overtuiging dat het maken van duurzame keuzes in het belang is voor het bestaan van onze samenleving.”
Zijn gouden tip: “Steek je licht op bij mensen die ervaring hebben. En kies je prioriteiten. De investeringen die je voor een woning doet, zijn voor een lange termijn.”
Honderden huiseigenaren openen hun deuren tijdens de Nationale Duurzame Huizen Route op zaterdag 28 oktober & 4 november
BERICHT – Hoeveel bespaar je nou echt door isolatie? Kan een warmtepomp rendabel zijn in jouw woning en aan wat voor kostenplaatje moet je dan denken? Honderden bewoners openen hun deuren op zaterdag 28 oktober & 4 november en vertellen over hun duurzame huis. Deelnemer Geert is zelf ook op bezoek geweest en heeft hier veel profijt van gehad. “Nu is het mijn beurt om mijn tips en ervaringen met anderen te delen!” Bekijk op deze pagina welke huizen meedoen en schrijf je in voor een bezoek.
Geert Verhoeven is één van de huiseigenaren die zijn huis openstelt tijdens de open dagen. Een aantal jaar geleden is hij zelf ook bij een aantal huizen op bezoek geweest. Zo kreeg hij een goed beeld bij wat er allemaal komt kijken bij verduurzamen. “Ik heb hier veel profijt van gehad. Gewoon rondlopen en kijken, dat werkt voor mij een stuk beter dan verhalen lezen op papier. Daarom vind ik het mooi om dit ook voor een ander terug te kunnen doen via de Duurzame Huizen Route. Van harte welkom om een kijkje te nemen in mijn woning!”
De deelnemende huiseigenaren vertellen tijdens een rondleiding uitgebreid over de verduurzaming van hun huis en wat zij achteraf misschien anders zouden doen. Bezoekers kunnen deze tips goed gebruiken bij het maken van keuzes en plannen voor hun eigen huis.
Schrijf je in voor een bezoek Huiseigenaren in heel Nederland doen dit jaar mee met de Nationale Duurzame Huizen Route. Alle deelnemende woningen, variërend van rijwoningen tot woonboerderijen, kun je hier bekijken.
De Nationale Klimaatweek is dit jaar van 30 oktober t/m 5 november 2023. In deze week vinden er allerlei activiteiten plaats om inwoners, bedrijven en gemeenten aan te moedigen om iets te doen voor een beter klimaat. Eén van deze activiteiten is de Nationale Duurzame Huizen Route, waarbij honderden huiseigenaren hun huis openstellen om uitleg te geven over duurzaam wonen.
Wil jij op bezoek bij een duurzaam huis? Kijk welke huizen meedoen in jouw omgeving en schrijf je in voor een bezoek!
Jan verhuisde in 2014 samen met zijn vrouw naar de Naeffflat in Velp. Deze flat uit 1959 bestaat uit 28 verschillende appartementen. Er was een hoop achterstallig onderhoud, dus besloot hij om in het bestuur van de VvE te gaan. Hij werd de nieuwe voorzitter van de VvE en kartrekker van het hele verduurzamingsproces. Jan heeft tijdens het verduurzamen veel geleerd en daarom deelt hij zijn ervaringen nu graag met anderen.
Het balletje begon te rollen toen vier balkons werden afgekeurd door betonrot. “Met het bestuur zijn we naar een beurs gegaan om ideeën op te doen voor de renovatie. Hier tipte één van de aannemers ons om ook meteen eens te kijken naar verduurzamingsmogelijkheden”, vertelt Jan.
Het bestuur stelde het idee voor de verduurzaming voor tijdens verschillende ledenvergaderingen met bewoners. “In de flat wonen veel ouderen, die in het begin sceptisch waren”, geeft Jan aan. “Om de neuzen dezelfde kant op te krijgen, ben ik ook het gesprek aangegaan met hun kinderen. Bij een toekomstige verkoop van het appartement kan de verduurzaming namelijk ook in hun voordeel werken.”
‘We gaan doorzetten!’ Nu iedereen achter de plannen stond, kon de VvE aan de slag. Het begon met een heleboel vergaderingen. Jan: “In deze vergaderingen bespraken we of alles wat we wilden wel mogelijk was en hoe we het gingen financieren.” Jan heeft bij deze vergaderingen ook verschillende deskundigen uitgenodigd.
Vanaf 2016 zijn ze gestart met de verduurzaming van het gebouw. Ze hadden een aannemer gevonden en alles was rond. Totdat Jan op de dag van het ondertekenen een verontrustend telefoontje kreeg. “De aannemer was failliet”, vertelt Jan. Ze moesten opzoek naar een nieuwe aannemer en deze vonden ze. Voor de nieuwe aannemer was het de eerste keer dat ze een VvE gingen verduurzamen. Jan: “Ondanks de uitdaging, heeft deze aannemer het werk fantastisch gedaan!” Met alle aanpassingen die ze hebben gedaan, heeft de VvE de ZEP norm bereikt (Zeer energiezuinig pakket). Dit hebben ze kunnen realiseren door de financiering van het Warmtefonds.
Hulp vanuit de gemeente Tijdens het proces heeft de VvE ook een procesbegeleider in de hand genomen. De procesbegeleider heeft alle financiën doorgerekend. Een groot deel van de kosten werden gedekt door subsidies, maar ze kwamen nog wel geld tekort. “Omdat we in de gemeente Rheden de eerste VvE zijn die aan de slag is gegaan met verduurzaming, heeft de gemeente ons geholpen door een lening aan te bieden”, geeft Jan aan.
De gouden tip van Jan “Er komt ontzettend veel kijken bij het verduurzamen van een VvE”, vertelt Jan. “Je bent er jaren mee bezig en het kost veel energie.” Zijn tip is daarom ook om goede contacten te hebben met een bureau dat jou hierin begeleid. Schakel een professional in. “Onze procesbegeleider heeft ons er helemaal doorheen geloosd. Hij had bijvoorbeeld het contact met de aannemer en architect. Het kost wel wat, maar je krijgt er veel voor terug en in eigen beheer ga je het niet redden. Daarnaast kun je voor een procesbegeleider ook weer een subsidie aanvragen”, legt Jan uit.
Nu, 6 jaar na de start van het verduurzamingsproces, is het gebouw helemaal klaar en is dit het eerste appartementencomplex in de gemeente Rheden dat grootschalig is verduurzaamd. “Wij zijn klaar en nu zie je dat gebouwen rondom ons ook willen starten met verduurzamen”, vertelt Jan. “We nodigen ze daarom van harte uit om een keer bij ons te komen kijken!”
VvE Naeffflat – 1959, Velp
De VvE bestaande uit 28 woningen is grootschalig verduurzaamd met nieuwe gevelisolatie, kunststof kozijnen…
Op zaterdag 28 oktober & 4 november gaan er weer duizenden mensen op pad om een duurzaam huis te bezoeken. Zijn zij ook welkom om een kijkje te nemen in jouw duurzame huis? Drie redenen om jouw huis open te stellen voor bezoekers:
Om te laten zien welke duurzame maatregelen er mogelijk zijn in soortgelijke woningen zoals jouw huis. Door goede voorbeelden te zien, durven bezoekers zelf ook aan de slag te gaan.
Om de tips, lessen en ervaringen te delen die jijzelf hebt geleerd tijdens de verduurzaming. Daarmee kunnen bezoekers veel tijd en geld besparen!
Je ontmoet nieuwe mensen die ook bezig zijn met hun huis. Zo doe je zelf ook nieuwe ideeën op!
Dit is waarom Myckel, de familie Stegen, Jolanda en Erik meedoen:
Zo kun je meedoen
Lijkt het je leuk om mensen op weg te helpen? Meld jouw woning dan aan op de website en geef jouw openingstijden door voor zaterdag 28 oktober en/of 4 november. Zodra iemand zich inschrijft voor een bezoek, dan ontvang je een bevestiging in de mailbox.
INTERVIEW – Toen Remco en Ilona Boer hun oude woonboerderij in 2016 wilden verbouwen, adviseerde de vader van Ilona – destijds redelijk ‘vooruitstrevend’ – om ook alles gelijk te verduurzamen. Met zijn hulp en die van een praktische installateur wist het stel in twee jaar tijd van hun oude woning een moderne, duurzame en gasloze woning te maken.
Dat het verduurzamen van je woning niet alleen comfort maar ook een hele lage energierekening oplevert, kunnen Remco en Ilona beamen. Remco: ‘Onze woning verbruikte voor de verbouwing nog 400 euro per maand aan gas/elektra. Dat was met de tarieven van toen al erg veel.’ Na het verduurzamen van de woning is dat bedrag naar 13 euro per jaar gezakt. Een enorm verschil.
Met het advies in het achterhoofd om tijdens de verbouwing ook alles gelijk te verduurzamen, zijn Remco en Ilona aan de slag gegaan. Als eerste werd de vloer geïsoleerd. ‘Tijdens de verbouwing werd de woning volledig uitgegraven, inclusief de onderverdieping die nog op zand stond. We konden daarna gelijk vloerisolatie op de begane grondvloer plaatsen. Daarbovenop kwam nog de vloerverwarming.’
Subsidie voor isoleren Na het isoleren van de vloer werd de spouwmuur geïsoleerd en kwam er tripple glas in de ramen. Voor deze isolatiemaatregelen is de landelijke ISDE-subsidie beschikbaar. Remco: ‘Omdat we alles zelf hadden gedaan, hadden we geen factuur van een aannemer. Daardoor liepen we de subsidie helaas mis.’ Wie meer informatie wil over deze subsidieregeling en de voorwaarden, kan terecht op: www.rvo.nl/subsidies-financiering/isde
Ervaring met warmtepomp Zonnepanelen en een warmtepomp voor de vloerverwarming zouden de volgende stappen worden. Toch had Remco nog enige twijfels over de warmtepomp. Met name over het geluid. Hij besloot bij verschillende huiseigenaren op bezoek te gaan die hier ervaring mee hadden. ‘Deze bezoeken hebben me overtuigd. Juist omdat het verhalen van ervaringsdeskundigen waren. Zij vertellen je andere dingen dan verkopers. Niet alleen de positieve, maar ook de mindere kanten worden genoemd.‘ Na verschillende verhalen gehoord te hebben, werd het voor Remco duidelijk dat een luchtwarmtepomp een goede keuze voor zijn woning zou zijn.
Familie Boer maakt nu al jaren gebruik van de warmtepomp en is daar erg tevreden over. ‘In de winter – zelfs bij 11 graden onder nul – ervaren we geen problemen met het verwarmen van de ruimtes met de warmtepomp. We hebben daarnaast nog een extra boiler van 300 liter laten plaatsen, zodat we zeker weten dat we voldoende warm water hebben voor het douchen bijvoorbeeld. Mensen vragen zich nog weleens af of een boiler van 200 liter ook niet voldoende was geweest, maar we zijn nu goed op de toekomst voorbereid. Helemaal met drie dochters.’
Door de warmtepomp en de elektrische auto van Remco is het stroomverbruik wel hard omhoog gegaan. ‘Maar daar hebben we de 55 zonnepanelen voor. Gelukkig hebben we op het dak van de schuur alle ruimte voor de panelen.’
Energiecrisis Remco en Ilona kijken heel tevreden terug op het verduurzamingstraject. ‘We hebben nergens spijt van en we vonden het echt een interessant traject. We hebben onze woning uit 1890 helemaal van het gas kunnen halen. Het vinden van de juiste informatie kost wat tijd, maar de zoektocht was het meer dan waard. Het leverde namelijk heel veel kennis en ervaring op. Bovendien is de energiecrisis helemaal aan ons voorbijgegaan.’
BERICHT – Inwoners die ervaring hebben met de warmtepomp, isolatie of HR++-glas kunnen anderen helpen met hun tips en verhalen. Tijdens de Nationale Duurzame Huizen Route op zaterdag 28 oktober & 4 november kunnen huiseigenaren hun huis openstellen voor de buurt en laten zien hoe duurzame maatregelen in de praktijk werken.
Voor mensen die aan de slag willen met hun huis, is het heel waardevol om duurzame maatregelen in de praktijk te zien. Doordat bewoners vertellen waarom zij hiervoor hebben gekozen en hoe zij de verduurzaming hebben ervaren, kunnen bezoekers een weloverwogen keuze maken voor hun eigen huis. Of het nu gaat om HR++-glas, ledlampen of zonnepanelen; alle kennis en ervaringen zijn waardevol.
Meld je woning aan Wie duurzame stappen heeft gezet, kan zijn of haar huis aanmelden op de website van de Nationale Duurzame Huizen Route. Hier kunnen mensen inspiratie opdoen door verhalen te lezen. Wie het leuk vindt om de maatregelen in de praktijk te laten zien, kan ook zijn of haar huis openstellen tijdens de open dagen. Bezoekers kunnen zich dan inschrijven voor een bezoek. Aanmelden kan via www.duurzamehuizenroute.nl/aanmelden.
De Nationale Duurzame Huizen Route De Nationale Duurzame Huizen Route is een platform voor iedereen die interesse heeft in duurzaam wonen. Al meer dan 2.100 duurzame huiseigenaren delen hun verhaal op het platform. De Duurzame Huizen Route wordt ondersteund door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 140 gemeenten en 6 provincies.
INTERVIEW –Toen Paul Paridaans en zijn vrouw in 1998 hun twee-onder-een-kapwoning in het Brabantse Eersel kochten, zijn ze stapsgewijs hun woning gaan verduurzamen. “We hebben veel tijd en geld geïnvesteerd in alle apparaten en aanpassingen, maar hebben nergens spijt van gehad.”
Waarom ben je gestart met het verduurzamen van je woning? “In 2012 zag ik een interessante documentaire over klimaatverandering voorbijkomen. Ook kwam er toen in de media steeds meer aandacht voor de gaswinningsproblematiek in Groningen. Dat zette mij aan het denken en al snel maakte ik plannen om te gaan verduurzamen.
Vanaf de sleuteloverdracht in 1998 zijn we direct gaan verbouwen. Hoewel energiebesparing toen nog niet zo hoog op de agenda stond als tegenwoordig hebben we hierin toch al de eerste – zeer bescheiden – maatregelen genomen. Denk aan alles dubbelglas, naden en kieren dichten, nieuwe hr-ketel en hier en daar een beetje extra isolatie.
Dat verbouwen is eigenlijk nooit gestopt. Het ene project was nog niet klaar of de plannen voor het volgende project lagen er al. Gelukkig kan mijn vrouw goed tegen al dat gerommel. De afspraak was dat ik nooit meer dan één vertrek tegelijkertijd zou doen. In veruit de meeste gevallen heb ik me daar ook aan gehouden. Het verbouwen en klussen gaf me veel voldoening en daar heb ik ook erg veel van geleerd.”
Welke duurzame stappen heb je gezet? “Ik ben begonnen met het terugdringen van ons elektriciteitsverbruik. Dat verbruik was behoorlijk hoog. Ik kocht enkele stand-by-killers. Plaatste de eerste (toen nog erg dure) ledlampen. Ik zette apparatuur écht uit en verving een paar oude grootverbruikers door moderne, meer zuinige apparaten. Dit had allemaal wel wat effect, maar hard ging het niet.
Daarom hebben we in 2013 zonnepanelen laten plaatsen. 16 panelen met micro-omvormers en 4000 wattpiek vermogen. En zowaar: na afloop van ons energiejaar, kregen we enkele honderden euro’s terug en werd ons maandbedrag een stuk lager. Het jaar daarop kregen we nog meer terug en werd het maandbedrag verder verlaagd.
We wilden graag verder besparen en verduurzamen. Daarom gingen we naar het gasverbruik kijken. We besloten om het gasverbruik in drie stappen terug te dringen. De eerste stap was overstapen van een gaskookplaat naar inductie. Het was even wennen, maar al snel wilden we niet meer anders.
De tweede stap was een warmtepompboiler/zonneboiler-combinatie. Het was een gok en bijna iedereen raadde het af. Toch hebben we er nooit spijt van gehad. Met een boilervat van 280 liter hebben we altijd voldoende warm water op voorraad.
De derde stap was de pelletkachel om de woning deels te verwarmen. Na wat gezoek op internet vonden we precies het juiste model.
Deze drie maatregelen hadden als resultaat dat ons gasverbruik van zo’n 1900 m3 per jaar naar 900 m3 ging. Later hebben we ook nog een hybride warmtepomp en een elektrische ketel aangeschaft. Met de elektrische ketel konden we onze gasaansluiting verwijderen. Ten slotte hebben we alle ramen vervangen met HR++ glas en hebben we de spouwmuur laten na-isoleren. Ons huis is nu veel comfortabeler.’’
Wat zijn je duurzame toekomstplannen? “Al met al hebben we veel tijd en geld geïnvesteerd in de woning. Toch hebben we nergens spijt van. Zeker niet gezien alle toestanden en dito prijsontwikkelingen met betrekking tot olie en gas. Wij hebben hier veel minder last van en zijn onafhankelijker. Daarbij is ons huis veel comfortabeler dan voorheen. Het is altijd warm in de winter.”
“Hoewel de grootste dingen nu klaar zijn, zijn er nog een aantal zaken die we willen aanpakken: het verder isoleren van het dak, het verkleinen van het warmteafgiftesysteem en het omschakelen naar lage temperatuur radiatoren. Het verbeteren, uitbreiden en omzetten van ons ventilatiesysteem naar balansventilatie met warmteterugwinning en … extra panelen. Het doel is om op jaarbasis gemiddeld net zo veel op te wekken als we verbruiken”
Welke gouden tip wil je andere mensen meegeven die hun huis nog willen verduurzamen? “Neem je ongeveer dezelfde stappen als wij hebben gedaan? Houd er dan rekening mee dat het terugdringen van je gasverbruik automatisch betekent dat je stroomverbruik ook flink toeneemt. Kies je voor zonnepanelen, laat die dan niet alleen uitrekenen op basis van je gemiddeld stroomverbruik over de laatste jaren, maar neem daarin mee dat dit verbruik flink zal stijgen. Na een relatief korte tijd is het niet meer mogelijk om nog aan dezelfde panelen te komen. De doorlooptijd van panelen is minder dan een jaar. Dit betekent dat een latere uitbreiding eigenlijk meteen andere panelen zullen zijn.”
Een tuin vol prachtige, kleurrijke en insectvriendelijke bloemen en planten. Of regenwater opgevangen in een wadi of regenton. Wie zijn tuin wil veranderen in een fijne plek voor mensen en dieren, kan op zaterdag 2 en zaterdag 9 september 2023 een duurzame voorbeeldtuin bezoeken. Tijdens de Tuin & Klimaat Route stellen tuineigenaren hun tuin open voor bezoekers.
Duurzame tuinen zijn zo ingericht dat ze zijn voorbereid op hoosbuien, droogte en hitte. Ook is een klimaatvriendelijke tuin een fijne plek voor insecten, vogels en andere dieren. Wie inspiratie op wil doen bij tuineigenaren die al het een en ander gedaan in hebben in hun klimaatvriendelijke tuin, kan dit doen tijdens de open dagen van de Tuin & Klimaat Route.
Bloeiende balkons en moestuinen Bezoekers horen tijdens de open dagen wat bijvoorbeeld de voor- en nadelen zijn van bepaalde maatregelen, hoeveel tijd erin gaat zitten en wat het kostenplaatje is. Daarnaast is er alle ruimte om vragen te stellen en onderling informatie uit te wisselen. Verschillende soorten tuinen doen mee aan de open dagen. Zo ook de tuin van huiseigenaar Godfried Westen. ‘Veel mensen denken dat ze niets of weinig kunnen doen als het gaat om biodiversiteit en duurzaamheid. Ik geloof dat dit wel mogelijk is en ik wil anderen hier graag bij helpen!’
Aanmelden Alle tuinen die meedoen aan de Tuin & Klimaat Route zijn te vinden op de website: www.tuinenklimaatroute.nl/locaties Via deze website is het ook mogelijk om je aan te melden voor een bezoek.
Over de Nationale Tuin & Klimaat Route Op het platform van de Nationale Tuin & Klimaat Route staan meer dan 120 inspirerende voorbeelden van inwoners, gemeenten en organisaties die hun tuin (deels) klimaatbestendig hebben gemaakt. Gemeenten Deventer, Epe, Kampen, Nieuwkoop, Voorst, Wageningen, Woerden en Zwolle ondersteunen dit initiatief en moedigen inwoners aan om een tuin te bezoeken.
INTERVIEW –Als kind was Klaas Geugjes al gek op techniek. Toen hij in 1985 met zijn vrouw in de nieuwbouwwoning in de wijk Westerwatering in Zaandam trok, zat stilzitten er dan ook niet bij. Vol enthousiasme ging hij aan de slag met het verduurzamen van zijn woning. Klaas: “Dat energiezuinige wonen is misschien een beetje uit de hand gelopen, maar leuk vind ik het in elk geval wel.”
Met twee vrienden bouwde Klaas een extra verdieping op zijn nieuwbouwwoning. Een aantal jaren daarna volgde een uitbouw. “We hebben gelijk de schuine wand aan de achterkant recht laten zetten – uiteraard met de toen geldende isolatiewaarde.” Twee jaar later kwamen daar HR++ glas en kunststof kozijnen bij.
Vergeten roosters Hoewel de isolatie van de woning verbeterde, geeft Klaas zelf aan nooit te hebben nagedacht over de ventilatie. “Ik was gewoon vergeten om roosters in de ramen te laten zetten. Gelukkig kwam de wijsheid met de jaren toen ik als vertegenwoordiger voor een fabrikant van decentrale ventilatie-oplossingen aan de slag ging.”
Al snel werd de afzuigventilator vervangen door een vraaggestuurde afzuigbox en kregen de slaapkamers op de verdieping een CO2-gestuurde decentrale warmteterugwin ventilatiebox. Ook werd de ketel vervangen door een HRE-ketel waarmee de thermostaat op 50 graden kan worden gezet.
Na-isolatie zolderkamer Drie jaar geleden werd het voor Klaas tijd om de zolder na te isoleren, onder lichte druk van zijn dochter. “Dochterlief klaagde namelijk dat het daar in de winter te koud was en in de zomer te warm.” Klaas isoleerde de zolder met 12 centimeter steenwol en verving de thermostaat door een systeem waarmee de warmte in elke ruimte apart te regelen was. Vorig jaar werd de zolder verder uitgebreid met een dakkapel en HR++ glas.
Daarnaast heeft Klaas het hele verlichtingssysteem onder handen genomen. Overal in huis hangt nu ledverlichting. Dit wordt met een app aangestuurd. “Je bent een gadgetman of niet, hè”, grapt hij.
Warmtepomp Een andere duurzame maatregel die Klaas heeft genomen, is de aanschaf van een warmtepomp. “Deze heeft een boiler van 230 liter en staat in een extra kast in de woonkamer. Omdat de ketel op de begane grond hing, was dit de meest eenvoudige oplossing. Het grote voordeel van het stoken met een lage temperatuur is dat de warmte veel gelijkmatiger is.”
Zonnepanelen Tot slot heeft Klaas 13 zonnepanelen geplaatst. “Laatst was het een fijne, zonnige dag. Ons energieverbruik was toen: – €2,00.” Hij is blij met de duurzame maatregelen die hij heeft genomen. “Wat we in de toekomst gaan doen, weet ik nog niet. Misschien een aantal zonnepanelen erbij of de kruipruimte na-isoleren.”
Zijn advies voor andere mensen die nog aan de slag gaan met het verduurzamen van hun woning? “Doe het stap voor stap én maak eerst een goed plan. Dan hoef je dingen niet dubbel te doen.”
INTERVIEW –Gjalt en zijn vrouw wonen sinds 2015 in Vollenhove, net buiten de stad. Ze zochten al langer naar een mooi plekje met een wat groter erf. Dit vonden ze bij een gedateerde woningboerderij. De woning had nog wel enkele aanpassingen nodig. ‘’Helaas was het niet mogelijk om de woningboerderij te verbouwen. Daarom bedachten we samen met een architect een plan voor een nieuw en passief huis.’’
Om hun ecologische voetafdruk te verkleinen, braken Gjalt en zijn vrouw de boerderij af en bouwden ze een nieuwe duurzame woning. ‘’Doordat ik jaren bezig ben geweest met het duurzaam maken van ons huis in Friesland heb ik me verdiept in alles wat er mogelijk is op het gebied van verduurzamen’’, vertelt Gjalt. ‘’Ik was al heel lang op zoek naar een manier om onafhankelijk te zijn van de grote energiemaatschappijen en in een passief huis zag ik deze mogelijkheid.’’
De stappen naar onafhankelijkheid
Om de woning heen zit een isolatielaag van 40 cm dik. Hiermee zijn de vloeren, de wanden en het dak geïsoleerd. Alle ramen bestaan uit triple glas. Er is luchtdicht gebouwd en een balansventilator geplaatst. Daarnaast hebben ze een lucht-water warmtepomp aangeschaft. De energie wordt opgewekt met 40 zonnepanelen die op het erf staan.
Niet alleen besparen Gjalt en zijn vrouw op energie, maar ook op water. ‘’Al het regenwater loopt vanaf de dakgoot en de regenpijpen naar een ondergrondse opslag van 5000 liter. Hier hebben we 99% van de tijd voldoende aan.’’ Ze gebruiken het regenwater onder andere voor de wasmachine en voor de toiletten. ‘‘Economisch heeft het misschien niet heel veel nut, maar het helpt wel onze ecologische voetafdruk te verkleinen,’’ geeft Gjalt aan.
Door de stappen die het stel heeft genomen, is het een hele comfortabele woning geworden. ‘’Het is dag en nacht 20 graden in huis’’, vertelt Gjalt.
Een duurzame toekomst
Klaar met verduurzamen is Gjalt nog niet: ‘’Ik ben me nog aan het oriënteren op een seizoensgebonden oplossing voor warmteopslag. In de zomer hebben we nu te veel over en in de winter komen we te kort.’’
Gjalt is erg enthousiast over de stappen die hij heeft gezet en die hij nog wil gaan zetten. Daarom helpt hij anderen graag op weg. Zo heeft hij nog een tip voor mensen die ook willen verduurzamen: ‘’Wees niet zuinig op dit soort dingen. Neem een externe deskundige bij de hand, die wat inzicht heeft als back-up tegen de bouwondernemer. Bouwondernemers hebben namelijk vaak hun eigen belangen.’’
Meld vanaf nu je VvE aan op de Nationale Duurzame Huizen Route! Deel de duurzame ervaringen van jouw VvE met andere VvE’s en help hen op weg om ook aan de slag te gaan met verduurzaming.
Je kon altijd al je eigen woning aanmelden op het platform. Nu steeds meer VvE’s ook de behoefte krijgen om te verduurzamen, is het vanaf nu ook mogelijk om je VvE aan te melden bij de Duurzame Huizen Route.
Wanneer je jouw VvE aanmeld, komt deze als voorbeeld op de website te staan. Leden van andere VvE’s kunnen het hele jaar door jouw profiel bekijken en vragen stellen over de duurzame maatregelen die je hebt genomen.
Open de deuren van je VvE Het kan voor geïnteresseerden ontzettend waardevol zijn om de genomen duurzame maatregelen eens in het echt te bekijken. Daarom heb je ook de de mogelijkheid om jouw VvE open te stellen voor bezoekers. Je kunt zelf aangeven op welke dagen en tijdstippen je mensen wilt ontvangen.
INTERVIEW – Een fijne woning in een rustige buurt, dicht bij een NS-station en veel speelruimte voor de kinderen. Alle reden voor René en Marlon de Brouwer om in het jaar 2000 te verhuizen naar hun half vrijstaande jaren ’70-woning in Ermelo. Maar van isolatie was nauwelijks sprake. Stap voor stap, wanneer het budget het toeliet, verduurzaamden zij de afgelopen jaren hun woning. Het resultaat? Een steeds zuinigere en comfortabelere woning.
“We hebben besloten om hier te blijven wonen zo lang als mogelijk is”, vertelt René. “Op praktische momenten, als we toch al iets aanpakken in het huis, proberen we de meest duurzame keuzes te maken. Met voorrang op isoleren en praktische installatiemaatregelen.”
Ramen vervangen De vloer en topgevels hebben René en Marlon in de loop van de jaren geïsoleerd. Dat leverde al een flinke verbetering op. En met dank aan een duurzaamheidslening, konden zij vorig jaar veel stappen zetten in korte tijd. “We hebben vooral geïnvesteerd in de beglazing”, vertelt René. “In de grote raampartijen en de schuifpui plaatsten we drievoudig glas en nieuwe kozijnen. Ook kochten we geïsoleerde buitendeuren. In enkele kleine ramen hielden we de bestaande kozijnen en plaatsten we HR++-glas, omdat drievoudig glas dan niet past.”
Het huis is daarnaast voorzien van 12 zonnepanelen in oost-west opstelling en een inductiekookplaat. Om de stroomopbrengst over de dag te verspreiden is in de meterkast 3-fase wisselspanning aangelegd. “En als voorlopig sluitstuk hebben we een zuinige (gebruikte) elektrische personenauto gekocht met een relatief kleine batterij”, zegt René.
Comfortabeler René en Marlon zijn blij met de duurzame stappen die ze hebben genomen in hun huis. “Vooral onze begane grond is veel comfortabeler. We hebben dag en nacht een bijna constante temperatuur van 19 à 20 graden.” Ook het gasverbruik daalde fors. “We zijn qua stroomverbruik zelfvoorzienend en de zonnepanelen leveren daarnaast genoeg voor ongeveer de helft van de 11.000 autokilometers.”
Helemaal klaar is het huis nog niet. “We willen het dak nog isoleren”, vertelt René. “Alleen dat een lastige uitdaging, zowel aan de binnenzijde als van buitenaf. Ook de overstap naar een warmtepomp staat nog op het wensenlijstje. Dat wordt dan een (hybride) monobloc lucht/water R290 warmtepomp, waarbij je alleen een buitenunit hebt. We kiezen voor voldoende capaciteit, zodat we in de toekomst de HR-ketel buiten werking kunnen stellen. Zo zijn we ‘all-electric ready’.”
Voorbereiden op beschikbaar budget Voor wie ook aan de slag wil met zijn huis, heeft René nog tips en adviezen: “Probeer vooraf globaal het totaalplaatje te plannen met een deskundige die dit kan overzien. Zet de maatregelen daarna in een handige volgorde. Zodra er budget beschikbaar kunt, kun je dan de maatregelen nemen op natuurlijke momenten.”
Hij voegt nog toe: “Ga niet over een nacht ijs, want veel maatregelen hebben een decennialange levensduur. Neem daarom per maatregel de tijd om de mogelijkheden te onderzoeken. Denk ook aan wat goed is voor het huis en zijn toekomstige bewoners. En tot slot de vraag: welke maatregelen brengen je, naast milieuwinst, ook meteen comfort?”
Dat je niet per se jong hoeft te zijn om je woning te verduurzamen bewijst de 75-jarige Robert Bot uit Zwijndrecht wel. “Met de gedachte dat je oud bent en dat het geen zin heeft om te verduurzamen, houd je jezelf voor de gek. Een nieuwe energiezuinige wereld is voor iedereen haalbaar – ook al duurt het even. Zelf ben ik 15 jaar bezig geweest met het verduurzamen van mijn woning.”
Welke duurzame stappen heb je genomen? “In 2008 ben ik begonnen met een systematische aanpak voor het verder verduurzamen van mijn woning. Zo heb ik de gevel laten isoleren met purschuim. Daarnaast kwamen er onder meer zonnepanelen, vervanging van het HR++ glas en een CO2-gestuurde WTW-ventilatiesysteem.
In de winter van 2022-2023 heb ik een hybride warmtepomp met cv-installatie in combinatie met vloerverwarming aangeschaft.”
Welke verschillen merk je nu? “De woning was al redelijk energiezuinig vanwege de HR++ beglazing, maar in de ‘oude’ situatie was ons (het huishouden bestond toen uit 3 personen en er werd veel thuisgewerkt) gasverbruik tussen de 1250 – 1400 m3 en het elektriciteitsverbruik rond de 5000 kWh. De woonkamertemperatuur lag tussen de 20-20,5 graden. In de winter moesten we daarnaast vaak een extra trui en twee paar sokken aandoen.
Dankzij de hybride warmtepomp, de vloerverwarming en de CO2-gestuurde WTW-ventilatiesysteem ervaar ik (de afgelopen winter was ik alleen in huis) meer comfort en is het verbruik gedaald naar 450 m3 voor het gas en 3500 kWh voor de elektriciteit. In de woonkamer is het nu minimaal 21,5 graden. Een extra voordeel: dankzij de WTW-ventilatiesysteem heb ik weinig stof in huis. Ook geeft de CO2-meter een gezond binnenklimaat weer.”
Welke tips wil je anderen meegeven? “Ik wil graag meegeven dat niets doen geen optie is. Zelf ben ik 15 jaar bezig geweest en heb ik flink geïnvesteerd in mijn woning. Mijn streven is om hier zo lang mogelijk te blijven wonen tegen zo laag mogelijke kosten.
De comfort die ik nu ervaar in mijn woning is een enorme plus tegen een lagere prijs. Begin dus gewoon en doe het stap voor stap. Maak een plan, kijk wat het moet kosten en doe een hypotheekcheck. Als uit de cijfers blijkt dat het financieel haalbaar is, ga dan ook aan de slag! Laat je niet afschrikken door de totale kosten, maar kijk naar de maandelijkse kosten en de verwachte energierekening. Daarnaast is het slim om meerdere offertes aan te vragen bij bedrijven met een goede reputatie.”
INTERVIEW – Gerald van Luijk woont samen met zijn vriendin en zoontje in Beverwijk. Ze wonen in een hoekwoning uit 1933 met een flinke aanbouw. Dit is door verschillende eigenaren uitgebouwd. Ook heeft de woning een groot plat dak aan de achterzijde. Gerald en zijn vriendin zijn klein begonnen met het verduurzamen van de woning en hebben het steeds een beetje uitgebreid. ‘Ik probeer op deze manier toch te doen wat ik kan tegen klimaatverandering’, vertelt Gerald.
‘We zijn klein begonnen met het verduurzamen. Zo zijn we eerst van een gasfornuis naar inductie gegaan’, geeft Gerald aan. Na die eerste stap namen Gerald en zijn vriendin vrijwel direct alle andere energiebesparende maatregelen. Op het hoge dak van hun woning plaatsten ze vijf zonnepanelen, de ramen in de keuken kregen HR++ glas, ze isoleerden het platte dak en de vloer, vervingen tegels uit hun tuin door groen. Ook verbouwden ze de schuur ecologisch om tot slaapruimte. De schuur is geïsoleerd met isovlas en vervolgens afgewerkt met hout.
Droge warme voeten ‘De vloer was geïsoleerd met dekens van glaswol, toen we er kwamen wonen. Het was slecht uitgevoerd en daardoor hadden we last van optrekkend vocht. Daarom zochten we naar een andere manier van isoleren.’ Gerald zocht onder andere online naar oplossingen voor zijn vloer. Door te zoeken kwam hij uit op EPS korrels. Deze manier van isolatie bracht hij aan onder het platte dak en in de kruipruimte. Nu de vloer is geïsoleerd, is het comfort van de woning een heel stuk beter geworden. ‘Het scheelt niet alleen in de energierekening, maar je krijgt er ook nog eens warme en droge voeten van’, geeft Gerald enthousiast aan.
Plannen voor de toekomst Gerald deelt de stappen die hij heeft gezet graag met anderen. ‘Daarom heb ik me aangemeld bij de Duurzame Huizen Route’, vertelt hij. Ook heeft hij een handige tip voor andere woningeigenaren: ‘De beste energie is de energie die je al in huis hebt. Het geld dat je uitgeeft aan stookkosten, kun je daarom beter uitgeven aan isolatie.’ Klaar met verduurzamen zijn Gerald en zijn vriendin nog niet. ‘Over een paar jaar moet het platte dak worden vervangen. Een grote wens is om dit te vervangen door een warm dak met isolatie aan de buitenkant. Ook zouden we dan graag een warmtepomp willen installeren’, vertelt Gerald.
INTERVIEW – Gert-Jan van Kesteren. Vroeger werkte hij als organisatieadviseur en hielp hij bedrijven met het ontwikkelen van een duurzaamheidsbeleid. Inmiddels is hij met pensioen en doet hij vrijwilligerswerk als energiecoach in de gemeente Laarbeek. In 1991 kochten zijn vrouw en hij de woning waar ze nu nog steeds wonen. Tien jaar geleden zijn ze begonnen met het verduurzamen van het huis.
Welke duurzame stappen hebben jullie gezet? “We wilden graag bijdragen aan een beter milieu en aan een betere toekomst voor de volgende generatie. Daarom zijn we aan de slag gegaan met onze woning. We begonnen met de aanschaf van zonnepanelen, gevolgd door het na-isoleren van de muren. Ook zijn de radiatoren van de keuken en woonkamer vervangen door lage temperatuur convectoren. Op de begane grond hebben we de ramen vervangen door triple glas.”
Toen dit was gerealiseerd, testte Gert-Jan of zijn woning geschikt was voor een warmtepomp. “Tijdens een winterperiode stelde ik de cv-ketel in op 40 graden. Dat ging goed, dus hebben we een all-electric warmtepop aangeschaft.”
Hoe bevallen de duurzame maatregelen?
“Ik kan niet anders zeggen dan dat we erg tevreden zijn. Het binnenklimaat is comfortabel en we hebben geen last meer van tocht en geluid van buiten. En ook niet onbelangrijk: de energierekening bedraagt nog maar een paar tientjes per maand.”
Toch zijn er nog een aantal duurzame stappen die gezet kunnen worden. “We willen nog een CO2-gestuurde decentrale ventilatie-unit in de woonkamer, het glas van de ramen boven vervangen door HR++ glas en we willen graag dakisolatie. Misschien willen we ook extra zonnepanelen voor een elektrische auto. De meterkast is er in elk geval al op voorbereid.”
Wat wil je andere huiseigenaren meegeven?
“Vraag een huisbezoek aan van een energiecoach! Dat is een vrijwilliger die onafhankelijk meekijkt naar jouw specifieke situatie en informatie geeft over de beste aanpak. Niet alles hoeft in één keer te gebeuren, maar denk wel alvast na over je toekomstige woonsituatie.”
INTERVIEW – Michiel van Dijk. Samen met zijn vrouw en twee dochters woont hij in Wijchen. ’s Winters klust hij aan de woning om verder te verduurzamen. Het doel van Michiel en zijn vrouw: 0 op de meter.
Welke maatregelen hebben jullie genomen om dichter bij jullie doel te komen? “We hebben zowel kleine als grote maatregelen genomen. Een van de grote maatregelen is een warmtepomp (lucht/water). Deze zit op de mechanische ventilatie aangesloten, waardoor het een WTW-unit is waarmee water verwarmd kan worden. Ook is de isolatie van de woning verbeterd door onder andere de kozijnen te vervangen en is de isolatie van de kruipruimte verbeterd. Daarnaast hebben we vloerverwarming met radiatoren, zodat we veel oppervlakte kunnen verwarmen. Met een slimme thermostaat voor de ketel is deze zuiniger gaan stoken. Met onze zonnepanelen wekken we stroom op.’’
Waar zijn jullie het meest blij mee? “Een van onze wensen was dat we weinig tot geen energiekosten meer hoeven te betalen. Met schoolgaande kinderen kan de energierekening namelijk nog wel eens oplopen. In 2022 is dat ons gelukt. Daar zijn we zo enthousiast over geworden dat we nu zelfs energieneutraal willen worden.”
Een andere maatregel waarmee het stel blij is, is de magneetontkalker die om de waterleiding heen is geplaatst. Michiel: ‘’De ph waarde is van 8,5 naar 6,4 gegaan. Het water is veel zachter, waardoor er minder schoonmaakmiddelen nodig zijn.’’
Wat zijn jullie toekomstplannen? “Onze hybride opstelling kan zowel met een waterstofketel als met een elektrische ketel uitgevoerd worden. Afhankelijk van wat de energietransitie gaat brengen, kunnen we in de toekomst overschakelen op een van deze systemen.”
