Blog door Het Bewuste Stel. 27 maart 2021

Sinds maart 2021 wonen wij in een tiny house van 19m2. Verplaatsbaar, zelfgebouwd en volledig off-grid. Nu nog met z’n tweeën, binnenkort met een kleine erbij. Waarom kozen we ervoor om zo klein te wonen? Wat maakt ons huisje duurzaam? En hoe bevallen de eerste weken in het tiny house?

Waarom een tiny house?

Ons plan om in een tiny house te gaan wonen, ontstond tijdens een wereldreis per trein. We hadden niets anders bij ons dan een backpack. We waren veel buiten. En we hadden elke ochtend de vrijheid om te bepalen wat we die dag wilden doen. Dat voelde zo goed! We dachten na over de vraag hoe we dit gevoel konden vasthouden bij terugkomst in Nederland. Het antwoord: door in een tiny house te gaan wonen! Want een klein woonoppervlak betekent: weinig spullen, meer naar buiten, lagere woonlasten. En dat betekent weer: meer ruimte, tijd, aandacht en energie voor wat we écht graag willen. Zoals tijd doorbrengen met vrienden en familie, mooie plekken bezoeken binnen en buiten Nederland, een eigen bedrijf starten.

Zo gezegd, zo gedaan. We maakten een ontwerp, kochten een tiny house trailer, vonden in Utrecht een plek om te bouwen en gingen aan de slag. Halverwege het bouwen vonden we een woonplek in de nieuwe tiny house gemeenschap in Apeldoorn. En eerder deze maand was het zover: nog geen jaar nadat ons plan ontstond, verhuisden we met tiny house en al naar Apeldoorn. Onze droom was werkelijkheid geworden.

Wat maakt ons tiny house duurzaam?

Een klein huis is in de regel duurzamer dan een groot huis. Wat maakt dat dat zo is? Voor het antwoord op die vraag kijken we naar het boek ‘De Verborgen Impact’. Auteur Babette Porcelijn berekende de impact van consumenten. Ze keek daarbij niet alleen naar de impact van het gebruik van een product, maar óók naar de verborgen impact ervan. Dat wil zeggen: de impact die het produceren en transporteren heeft gekost. Denk aan water- en landgebruik, ontbossing, delving van grondstoffen, uitstoot van schadelijke stoffen en aantasting van biodiversiteit. Op basis hiervan ontstond een impact top-10. Deze top-10 wordt aangevoerd door de categorieën ‘spullen’, ‘vlees’ en ‘wonen’.

De eerste en derde categorie zijn relevant wanneer we het hebben over duurzame huizen. Heb je een klein woonoppervlak, dan heb je simpelweg minder ruimte voor spullen. En als gevolg daarvan koop je minder. Wellicht herken je het: als je weleens naar een groter huis bent verhuisd, vult je huis zich binnen de kortste keren ‘vanzelf’ met spullen. Voor je het weet staat je huis vol. In ons tiny house is weinig ruimte. We kopen dan ook weinig. We denken tien keer na voordat we wél iets kopen. En als we iets kopen proberen we dat tweedehands te doen.

Dan die andere categorie, ‘wonen’. De impact van wonen is enerzijds hoog vanwege de bouw van een huis: productie van bouwmaterialen, transport van deze materialen, grond-, weg- en waterwerkzaamheden naar woningen toe. Anderzijds is de impact hoog vanwege het verbruik: verwarming, verlichting en ventilatie.

Voor ons tiny house waren amper bouwmaterialen nodig in vergelijking met een ‘regulier’ huis. Ook hebben we zoveel mogelijk gebouwd met tweedehands materialen. Zo komen onze ramen en deuren van Marktplaats. Door ons kleine woonoppervlak verbruiken we minder energie. Daar komt bij dat we, vanwege de beperkte ruimte, kritisch hebben gekeken naar onze elektrische apparaten. We hebben bijvoorbeeld geen stofzuiger, televisie, vaatwasser of koelkast meer. Dat scheelt enorm in energieverbruik.

Ook hebben we ervoor gekozen off-grid te wonen. Dat betekent dat we niet zijn aangesloten op het stroomnet of op de riolering. We wekken energie op met zonnepanelen, we vangen regenwater op en filteren dat tot drink- en douchewater. En we hebben een composttoilet. Urine filteren we en gaat de grond weer in. Ontlasting gaat samen met het gft-afval op de composthoop achterin de tuin.

Hoe bevalt het in ons tiny house?

Terwijl ik dit schrijf, wonen we drie weken in ons tiny house. In die drie weken hebben we al verschillende weersomstandigheden meegemaakt: vorst, wind, regen en zon. Het huis heeft dit allemaal doorstaan. En ook wijzelf hebben het overleefd 😉 Wonen in een tiny house bevalt goed. Het voelt bijzonder om in een huis te wonen dat we zelf hebben gebouwd. We zijn ons meer bewust van ons energieverbruik dan voorheen, toen we in een regulier huis woonden. We zijn blij met zon (want: energie). En we zijn blij met regen (want: drink- en douchewater).

We realiseren ons nu ook met hoe weinig we toe kunnen. Aan spullen, aan woonoppervlak, aan water en aan elektrische apparaten. En dat zonder in te leveren op comfort en plezier. De komende weken gebruiken we om verder te settlen in ons fijne, kleine huis. En daarna maken we ons op voor de volgende stap in ons tiny avontuur: een tiny baby. Spannend!

Nieuwsgierig geworden?

Wil je meekijken in ons tiny house? Op zaterdag 10 april openen wij de virtuele deuren van ons tiny house. We laten je zien hoe ons huis er van binnen en buiten uit ziet. We vertellen over onze off-grid systemen, zoals zonnepanelen, het regenwateropvang en -filtersysteem en het composttoilet. En je mag ons al je vragen stellen over klein, duurzaam en off-grid wonen. Zien we je dan? Dat vinden we leuk! Aanmelden kan hier. 

Wil je meer lezen over ons tiny house en andere bewuste en duurzame keuzes die we maken? Neem dan eens een kijkje bij onze woning en op onze blog hetbewustestel.nl.

 Blog door Theo Smidt en Atty van de Brake. 27 januari 2021

Sinds een paar jaar doen we (Theo Smidt en Atty van de Brake) mee aan de Nationale Duurzame Huizen Route met ons energieneutrale en duurzaam gebouwde huis in Harfsen (Gelderland). Erg leuk om te doen en zo bevredigend om naar informatie zoekende duurzame bouwers te inspireren en stimuleren.

Bouw van ons eigen huis
In 2014 zijn het nieuwbouwhuis en de bijgebouwen opgeleverd. Dit huis is gebouwd volgens het bouwconcept van Ing. Theo Smidt. Door de jaren heen verzamelde hij kennis over het toepassen en monteren van zonnepanelen, o.a. via zijn voormalig bedrijf Esdec in Deventer. Maar ook leerde hij bij in de praktijk over energieneutraal en duurzaam bouwen. Zijn ideeën zijn vormgegeven in dit huis in Harfsen. Toen nog als experiment en nu – na jaren van monitoren – blijkt dat zijn bouwconcept werkt. In 2020 kwam ook de ecologische zwemvijver gereed, wat reuze handig is in de zomer voor een lekkere duik.

“Ons huis is dus gasloos en heeft geen warmtepomp nodig.”

Bouwconcept
Ons huis is maximaal geïsoleerd en heeft een groot dak vol met zonnepanelen. De verwarming gaat via elektrische vloerverwarming (draden in de vloer, per ruimte een thermostaat) en ook de boiler wordt elektrisch verwarmd. Het huis is dus gasloos en heeft geen warmtepomp nodig. Gasloos bouwen was in 2013/2014 overigens nog niet vanzelfsprekend. De gemeente vond het eigenlijk maar niks. Wat een verschil met nu! Onze voorkeur om zo weinig mogelijk installaties in huis te hebben, vanwege onderhoud en storing, is hiermee ook gerealiseerd.

Rc-waarden
Heel goed isoleren ligt natuurlijk aan de basis van een energieneutrale woning. Het uitgangspunt was een Rc-waarde 10 voor dak, gevels en vloer. Dat wilden aannemers in Nederland toen niet bouwen, dus kwamen we terecht bij de Duitse aannemer Brüggemann Bau. Rc-waarde 10 is ideaal, intussen adviseert Theo om minimaal te kiezen voor:

• Rc-waarde dak 9,0
• Rc-waarde vloer 7,0
• Rc-waarde gevels 8,0
• Glas: Triple (U= 0,5 – 0,7)
   

“Houd het simpel. Vermijd complexe installaties vanwege storingsgevoeligheid en onderhoud.”

Boek: Eenvoudig duurzaam bouwen
Bouw je energieneutrale droomhuis zonder warmtepomp

Voorjaar 2020 zei Atty tegen Theo: “Jij hebt een bijzonder bouwconcept, zullen we daar samen een boek over schrijven? De wereld moet toch weten dat je ook zonder een dure en storingsgevoelige warmtepomp een energieneutraal huis kunt bouwen.” Theo stond niet te springen, het boek was meer een droom van Atty, maar nu het klaar is, zijn we samen trots op het resultaat. Met de inhoudelijke kennis van Theo en de schrijfkunsten van Atty ontstond een praktisch boek over eenvoudig duurzaam bouwen. Met handige tips, voor- en nadelen van duurzame keuzes en een in te vullen wensenlijst voor de architect/aannemer.

We verklappen alvast de 6 duurzame keuzes die ten grondslag liggen aan ons bouwconcept:

• Kies bij voorkeur voor houtskeletbouw.
• Beperk de energievraag door uitstekend te isoleren.
• Wek zelf energie op door het hele dak vol te leggen met zonnepanelen.
• Bereik maximaal comfort door elektrische verwarming en elektrische warmwatervoorziening te gebruiken.
• Zorg voor een gezond intern leefklimaat door goede ventilatie en door dampopen te bouwen.
• Houd het simpel. Vermijd complexe installaties vanwege storingsgevoeligheid en onderhoud.

Theo adviseert particulieren over energieneutraal en duurzaam bouwen en maakt op verzoek een z.g. energiebalansberekening. Intussen zijn volgens dit bouwconcept al diverse woningen gebouwd. Bijvoorbeeld bij onze voormalige Nationale Duurzame Huizenroute-bezoekers Anneke van Woerkom en Paula Mostert in Leusden.

Hopelijk kunnen we in november weer live samenkomen. Nieuwsgierig naar dit bouwconcept? Ons boek is nu ook te koop.

Link naar onze woning op de Nationale Duurzame Huizenroute.

 Blog door Wico Ankersmit. 12 november 2020

Acht jaar geleden kochten we als gezin een oude vrijstaande woning aan de prachtige Julianalaan in Vaassen. Met uitzicht op kasteel de Cannenburch en de daarnaast gelegen monumentale  watermolen. We hadden onze redelijk goed geïsoleerde rijwoning in de nieuwbouw, waar we 22 jaar met plezier hadden gewoond, verkocht en waren verliefd op dit Veluwse huisje uit ongeveer 1907. Toen we acht jaar geleden de sleutel kregen hebben we bijna de gehele woning verbouwd. De steens muren aan de binnenzijde goed geïsoleerd, de vloeren geïsoleerd, een stuk vergunningvrij uitgebouwd en de oude garage die langs de woning stond verbouwd tot kantoor. Bij de verbouwing is ook al het nog aanwezige enkel glas vervangen door HR++. Een hele slag richting een hoger energielabel, maar het geld was toen ook wel op. Wat we bij de eerste verbouwing nog niet hadden aangepakt was het dak. Een bijna ongeïsoleerde kap met daarop gebakken pannen die op zijn. Een dakkapel met zijwangen en dak van 2 centimeter dik, met de isolatie van een cabriolet.

Daar moest dus snel iets aan gebeuren, waarbij we ook met de gedachte liepen om zonnepanelen te plaatsen. Maar als we zonnepanelen op het dak zouden plaatsen zouden deze esthetisch gezien wel moeten passen op onze woning en in het beeld van onze straat, of laan moet ik natuurlijk zeggen.

Met de gedachte dat we toch echt iets aan het dak zouden moeten gaan doen kwam ik op  de beurs Building Holland, die in maart 2016 in de Rai werd gehouden, langs een stand waar het innovatieve ‘Plusdak’ werd getoond. Een samenwerking tussen Stafier Solar, Isobouw en Velux. Ik maakte een paar foto’s, nam een folder mee en ging weer verder. Een weekje later kwam de folder uit de tas, en ging ik me eens verdiepen in deze oplossing. Met name de verspringing in de panelen die daardoor een soort dakpan effect tonen sprak mij erg aan. Via internet kwam ik ook terecht bij de NUON die als nieuw product het Energiedak presenteerde. En wat bleek, dit NUON energiedak was de zelfde integrale oplossing als het op de beurs bezochte ‘Plusdak’.

Ik heb vervolgens contact opgenomen met de NUON en al snel volgde een afspraak bij ons thuis. Na wat heen en weer gemail over mogelijkheden, uitdagingen en natuurlijk de prijs, volgde een bezoek van de werkvoorbereider van de aannemer die het werk zou gaan uitvoeren. Samen met de specialist van Stafier werd de woning opgemeten, werd de dakrand en de boeimaat ingemeten, en werd het nog even spannend waar precies de dakramen konden worden geplaatst. De plek van de dakramen is namelijk afhankelijk van de panelenmaat. Maar onder het dak zitten slaapkamers, wanden, spanten en gordingen. Na uitwerking van het plan bleek het dak goed voor precies 100 Stion 150Wh panelen de konden worden gelegd voorzien van één optimizer per 2 panelen en een Solaredge omvormer. Gelet op de oost-west oriëntatie van onze woning zal het dak op jaarbasis zo’n 12.000kwh moeten kunnen opleveren. Samen met de isolatiewaarde van het nieuwe dak van zo’n totaal 7 m2K/W door het aanbrengen van 110m2 Isobouw Slimfix Renotwin platen, die ook het gasverbruik behoorlijk reduceren kon een grote stap worden gezet richting energieneutraal en is opdracht verstrekt het project uit te voeren.

Naast dat het een innovatief project is dat nog niet eerder was geplaatst op een oude vrijstaande woning was een Omgevingsvergunning nodig omdat het niet ging om vergunningvrije zonnepalen op het dak, maar om een totaal nieuw dak. De aanvraag werd door de gemeente voortvarend opgepakt, maar het was nog wel even een klus om de welstand te overtuigen van de (esthetische) kwaliteit die dit dak heeft. Hier zie je in de praktijk dat duurzaamheidsbeleid en welstandsbeleid het vaak niet met elkaar eens zijn. Daarnaast moest een planologische afwijking worden verleend omdat het nieuwe dak 10cm hoger uitkwam, en dit niet paste in het bestemmingsplan.

De eerste dagen van de werkzaamheden werd het oude dak gesloopt en binnen één dag werd het ene dakvlak ontdaan van dakpannen, panlatten en een dakkapel en werd die zelfde dag het isolatiepakket van de ISObouw SlimFix Renovatieplaten gelegd. De tweede dag volgde het andere dakvlak en zo was toch in twee dagen zonder waterschade het dak weer dicht. De dagen daarop volgde de betimmering voor de zonnepanelen, en na ruim een week werden de 100 zonnepanelen 

met een totale capaciteit van 15kWp gelegd. Voor de uitvoerende partijen Stafier Solar en Weijers Eikhout was het op zo’n oude woning waar niets recht blijkt te zijn het nog wel een hele klus om zonnepanelen, de dakramen en vooral de dakranden goed strak te krijgen. Toch is het ondanks nog het één en ander tijdens de bouw moest worden uitgedacht en geproduceerd allemaal gelukt en kon de omvormer worden aangesloten, de terug levering worden aangemeld, en kon het dak gaan doen wat werd beloofd namelijk de slogan ‘The roof that gives’ waarmaken.

Maar nog niet (helemaal) energieneutraal.

Door de diverse energetische verbeteringen in de woning is al een grote stap gezet richting energieneutraal en is de gasrekening ook al behoorlijk naar beneden gegaan, maar de volgende stap is nog het vervangen van de gasgestookte CV-ketel in een warmtepomp en het gasfornuis naar een inductiefornuis. Maar hier moet eerst nog even flink voor worden gespaard.

Technische gegevens

Woning oriëntatie dakvlakken Oost-West

100 CIGS dunne filmpanelen (Stion 150W)

51 optimisers van Solar Edge

1 omvormer Solar Edge

Dakisolatie Isobouw SlimFix RenoTwin

Dakramen Velux GGL UK6