Huiseigenaren Margreet en Ruben besloten om in de coronatijd een flinke uitdaging aan te gaan. Ze kochten een oud kerkgebouw dat 150 jaar leeg stond en bouwden dit om naar een duurzame woning. Dit hebben ze zo goed gedaan, dat ze hiermee in de prijzen zijn gevallen. De jury is lovend: ‘Een fantastische herbestemming, waarbij over alles is nagedacht.’ Margreet en Ruben vertellen over hun ervaringen en aanpak in dit artikel van het AD.
Zet ‘m vast in de agenda: de open dagen van de Duurzame Huizen Route zijn dit jaar op zaterdag 2 & 9 november!
82% van de bezoekers van de vorige editie gaf aan de opgedane kennis toe te willen passen in hun eigen woning. Eén van de bezoekers vertelt: “Het was heel leerzaam om te zien hoe verschillende systemen op elkaar aansluiten. We gaan kijken of dat ook in ons huis kan!”
Ook binnenkijken bij een duurzaam huis en kun je niet wachten tot de open dagen? Bij een deel van de woningen kun je ook een bezoek op afspraak inplannen.
Ronald Boin woont al elf jaar samen met zijn vrouw Kyoko in deze bungalow in Lochem. Nadat kennissen hun boerderij verduurzaamden met natuurlijke materialen, besloten Ronald Kyoko om ook met duurzaamheid aan de slag te gaan. “Ik ben destijds bij hun boerderij langsgegaan en het voelde daar heel prettig in huis”, vertelt Ronald. “Daarom besloten wij ook om met natuurlijke materialen te verduurzamen.” Nu delen ze graag hun ervaringen met anderen.
Elf jaar geleden kreeg het stel deze woning aangeboden voor een leuke prijs. “Op dat moment woonden we in een rijtjeshuis met vier kinderen. Het was dan ook een logische stap om te verhuizen naar een grotere woning met een grotere tuin,” vertelt Ronald. Ze hadden een beperkt budget voor de verbouwing en er waren nog niet zoveel voorbeelden van duurzaam wonen als tegenwoordig. Toevallig waren kennissen hier al wel mee bezig en konden ze daar binnenkijken: “Ik vond de energie in dat huis heel prettig,” omschrijft Ronald het bezoek. “Daarom hebben helemaal uitgevraagd hoe zij het hebben aangepakt en welke materialen ze hebben gebruikt.”
De zoektocht naar een aannemer
Ronald en Kyoko wilden, net als hun kennissen, zoveel mogelijk natuurlijke materialen in huis. Vol goede moed gingen ze op zoek naar een aannemer. “Dat was problematisch, want er waren toen nog niet zoveel aannemers die actief met duurzaamheid bezig waren,” vertelt Ronald. “Onze uiteindelijke aannemer had nog nooit met dit soort materialen gewerkt. Het kostte hierdoor meer tijd en het ging niet allemaal van een leien dakje.”
Verbouwen met natuurlijke materialen
Het is een jaren ’60-huis, dus de basis van de woning bestond al uit hout en steen. Voor de verbouwing hebben ze zoveel mogelijk gekozen voor hout en natuurlijke isolatiematerialen. Zo zijn de plafonds (behalve in de badkamer), de kozijnen en de vloeren allemaal van hout. De vloer en de kruipruimte zijn geïsoleerd met houtvezelplaten en het dak met Isofloc. Dit is een isolatiemateriaal gemaakt van gerecyclede kranten, wat tussen de balken wordt gespoten.
Voor het stucwerk hebben Ronald en Kyoko voor leem gekozen. Dit heeft een aantal voordelen: wanneer het vochtig is in huis, neemt het vocht op en als het droog is, staat het juist weer vocht af. Hetzelfde doet het ook met warmte. “Je hebt hierdoor een heel prettig klimaat in huis,” legt Ronald uit. Ik vergelijk het altijd een beetje met kleding. Je kunt je helemaal dicht isoleren, maar dan ga je zweten. Hoe kun je toch nog ademen? Daar hebben we naar gekeken.”
“Houd je hoofd koel”
Voor mensen die ook aan de slag willen gaan met verduurzamen, heeft Ronald nog een paar gouden tips: “Laat je niet gek maken en houd je hoofd koel. Bepaal je budget en houd je daar ook aan. Ik heb ook wel bepaalde beslissingen genomen, en achteraf denk ik: was dat het wel echt waard? Wij kwamen bijvoorbeeld ver boven budget uit, waardoor ik veel zelf moest doen.”
Nu Ronald en Kyoko klaar zijn met de verduurzaming van hun woning, bevalt het allemaal goed. “Het is gewoon een heel prettig binnenklimaat en het voelt heel fijn in huis,” geeft Ronald aan. “Daarnaast zorgt het ook nog eens voor een lage energierekening.”
Tijdens de coronaperiode werkte Daniël Etten steeds vaker thuis. De verwarming ging hierdoor vaker aan en ook de gas- en elektraprijzen stegen rond deze tijd. Dit was voor hem de aanleiding te kijken naar mogelijkheden om zijn jaren ’50-tussenwoning in Bussum te verduurzamen. Nu deelt hij graag zijn ervaringen om anderen te inspireren.
“De eerste stap die we hebben genomen, was het vervangen van alle beglazing naar HR++ glas. Ook hebben we bijna alle kozijnen vervangen door kunststofkozijnen.”, vertelt Daniël. Als volgende stap wilde hij graag het zolderdak na-isoleren. Hier kwamen sloopwerkzaamheden bij kijken. Deze heeft Daniël, met behulp van vrienden, zelf opgepakt. Na deze werkzaamheden kon hij het schuine dak isoleren. “Ik was hiervoor op zoek naar materiaal met een hoge isolatiewaarde dat goed te verwerken was in het dak. Daarom ben ik voor PIR-platen met aan beide kanten een aluminiumplaat gegaan.”
De warmte beneden houden
Toen de bovenverdieping klaar was, ging Daniël verder met de benedenverdieping. Hiervoor moest de begane grond er helemaal uit (inclusief opbouw van de vloer). “De houten vloer die er eerst in zat, hebben we vervangen door een renovatievloer. Dit is een vloer die bestaat uit aluminiumlagen met isolatie ertussen.” Onder de vloer hebben ze vervolgens vloerverwarming aangebracht.
Na de vloer gingen ze direct aan de slag met het plafond. Het plafond had urgentie, want Daniël had verschillende vochtplekjes gevonden. “We hebben het hele plafond eruit gehaald, maar we hebben helaas niets van de plekken teruggevonden”, geeft Daniël aan. “We kwamen hierdoor wel zelf met het idee om het plafond van de begane grond te isoleren, zodat we beneden de warme temperatuur beter vasthouden.” Als laatste stap op de benedenverdieping heeft Daniël de spouwmuur bijgevuld.
Zon(de) om niet te doen
Op het dak aan de zuidkant van zijn huis heeft Daniël elf zonnepanelen liggen. Tegen het advies van de installateur in, heeft hij ook zes panelen op de noordkant laten plaatsen. “Ook aan die kant heb je nog steeds Uv-straling. De zonnepanelen wekken meer energie op dan dat we in eerste instantie hadden verwacht. Als ik beide kanten vergelijk, dan wekt een paneel op de zuidkant ongeveer 340 kWh op en een paneel op de noordkant ongeveer 215 kWh.”
De laatste stap die Daniël heeft gezet, is het laten installeren van de lucht/water monoblock warmtepomp. Daarmee is de woning officieel van het gas af. “We hebben voor dit model gekozen, omdat we geen groot apparaat in huis wilden hebben. Daarnaast is de buitenunit stil.”
Lagere rekening
Verschil tussen de begin- en eindsituatie merkt Daniël zeker. “Met name de gas- en elektrarekening. Deze is heel erg omlaag gegaan. Verder merk ik dat we moeten wennen aan de lage temperatuurverwarming. Je merkt dat de warmtepomp nog niet zo lang geleden geïnstalleerd is, waardoor je dit nog moet inregelen. Daar zit toch wat meer tijd in dan met bijvoorbeeld een cv-ketel. Maar dit is meer een kwestie van tijd en wennen dan niet bevallen.”
Een ecologische tuin
Helemaal klaar met verduurzamen is Daniël nog niet. In de toekomst wil hij nog kijken naar ventilatieverbetering in de woonkamer, zoals een ventilatiesysteem met warmteterugwinning en extra isolatie. Dat laatste wil hij misschien gaan controleren met een doorblaastest. Hiermee blazen ze een soort rook lang alle kieren en naden om de luchtdichtheid te meten en om eventuele lekken op te sporen.
Daniël stopt niet met verduurzamen bij de achterdeur, want hij is momenteel bezig met een ecologische tuin. Een groot gedeelte steen wordt vervangen door inheemse planten die biologisch zijn gekweekt. Ook wil hij een regenton plaatsen en een wadi aanleggen, waardoor hij de hemelwaterafvoer kan ontkoppelen van het riool.
“Vaak zijn mensen te bang”
Zijn tip aan iedereen is: “Maak gebruik van een platform als de Nationale Duurzame Huizen Route. Praat met mensen die daadwerkelijk aan de slag zijn gegaan. Daarnaast zijn mensen vaak te bang. Je kunt meer dan je zelf denkt, maar maak natuurlijk wel gebruik van je verstand.”
Sander Holthuijsen woont samen met zijn vrouw en kinderen in een drive-in woning uit de jaren ’70 in Den Helder. Het bijzondere is dat ze niet op de begane grond wonen, maar op de eerste en tweede verdieping. Nu ze een flink aantal maatregelen hebben genomen, wonen ze in een comfortabel huis. Hun gouden tip voor anderen: “Begin gewoon met verduurzamen!”
Bij de aankoop van deze woning hebben Sander en zijn vrouw destijds gekozen voor een groene hypotheek. Met deze hypotheek konden ze een deel van de verduurzamingskosten dekken. Het was alleen niet genoeg om alle kosten volledig te dekken, waardoor ze bijvoorbeeld moesten kiezen tussen een nieuwe badkamer en zonnepanelen. Uiteindelijk kozen ze voor zonnepanelen. “In totaal hebben we 15 panelen liggen”, vertelt Sander. “In de toekomst zou ik er nog wel zonnepanelen bij willen laten plaatsen. Bijvoorbeeld op onze overkapping.” De zonnepanelen op hun dak leveren bijna genoeg stroom voor een heel jaar.
De duurzame stappen op een rij
Na de installatie van zonnepanelen hebben ze het dak geïsoleerd met 16 centimeter steenwol aan de binnenkant. Sander: “Ik heb ons vorige huis ook zelf geïsoleerd met steenwol. Dat werkte toen makkelijker dan bijvoorbeeld glaswol.”
De woning wordt verwarmd met een hybride warmtepomp die op het dakterras staat. “Met de warmtepomp spelen we al een aantal jaren quitte”, vertelt Sander. “De hr-ketel wordt nu alleen gebruikt voor bijverwarming en voor het douchen.”
Vanwege de vele ramen in hun woning – maar liefst 45 – heeft het stel al het enkel- en jaren ’70-dubbelglas vervangen door HR++ glas. Omdat de woning nu een stuk beter geïsoleerd is, hebben ze ventilatoren in de woonkamer geplaatst. Zo komt er altijd frisse lucht in de woning.
Comfortabel wonen
De duurzame maatregelen bevallen Sander en zijn familie goed: “De vorige bewoner had een heel hoog gasverbruik. Daar zitten we nu een heel stuk onder. Verder is het ook heel comfortabel.” Sander geeft wel aan dat het inregelen van de warmtepomp tijd kan kosten. “In de eerste periode was het hierdoor koud in huis, maar toen de aanvoertemperatuur eenmaal goed was, merkte je er niets meer van.”
‘Gewoon beginnen’
Voor iedereen die ook aan de slag wilt gaan met verduurzamen, hebben ze nog een tip: “Gewoon beginnen! Je kunt eindeloos wachten, want volgend jaar heb je misschien wel weer betere opties. Door te wachten blijf je het uitstellen. Daarom kun je het beste gewoon gaan beginnen.”
Door samen te werken met gemeenten, provincies en overheden worden de duurzame voorbeelden en verhalen op regionaal én lokaal niveau onder de aandacht gebracht. Zo ziet die samenwerking eruit:
Maar denk ook aan: interviews met enthousiaste inwoners, thematische excursies, bestuurders op bezoek bij duurzame huizen of andere leuke activiteiten.
Werk jij bij een gemeente en zie je dat jullie nog niet meedoen? Neem dan contact met ons op via het onderstaande formulier:
Stel-een-vraag voor VvE Naeffflat in Velp
Jan Betten woont, samen met zijn partner, al zo’n dertig jaar in een rijtjeshuis in Ermelo. Destijds kochten ze deze woning, omdat deze mooi ruim was en het in een rustige wijk vlak bij het centrum ligt. Ze hebben de woning verduurzaamd met het oog op het milieu, maar ook met het oog op de kosten. Jan: “Wij zijn allebei al op leeftijd aan het komen. Mocht er een van ons wegvallen, dan moet de ander toch in het huis kunnen blijven wonen.” Nu ze alle duurzame stappen hebben gezet, delen ze graag hun verhaal.
Jan en zijn partner zijn begonnen met het vervangen van alle verouderde kozijnen door kunststof kozijnen met daarin HR++ glas. Daarna volgenden andere onderdelen. “De vloerverwarming zat er al in, wel hebben we alle kruipruimtes opgevuld met extra isolatiemateriaal”, geeft Jan aan. Naast de vloer heeft Jan ook het schuine dak geïsoleerd. Deze hebben ze van binnenuit na-geïsoleerd. De laatste isolatiemaatregel die ze hebben genomen is het laten aanbrengen van spouwmuurisolatie.
Van het gas af
Zodra de isolatie op orde was, bekeken ze de mogelijkheden voor zonnepanelen. “We hebben ons samen met de buren laten voorlichten over de zonnepanelen. Uiteindelijk hebben we deze ook met drie personen aangeschaft”, vertelt Jan. “We hebben nu in totaal negen zonnepanelen op ons dak liggen.”
Sinds drie maanden zijn Jan en zijn partner helemaal van het gas af en verwarmen ze hun woning met een warmtepomp. Ze kozen voor een lucht/water warmtepomp. Deze kochten ze van een bevriende installateur en hebben ze gefinancierd met een duurzaamheidslening die ze via de overheid kregen.
‘De energiekosten zijn gehalveerd’
Voor Jan en zijn partner is de woning klaar en staan er geen duurzame plannen meer op het programma. Wel hebben ze onlangs een hybride auto gekocht. “Dit is voorlopig onze laatste aanschaf aangaande verduurzaming”, vertelt Jan. “We moeten nog even goed kijken wat het exacte financiële voordeel is, maar voorlopig zijn de energiekosten gehalveerd. Verder is de temperatuur binnen altijd constant en wordt alles automatisch geregeld.”
‘Laat je goed voorlichten’
Nu delen Jan en zijn partner hun ervaringen graag via de Nationale Duurzame Huizen Route. “We willen anderen graag laten zien wat er allemaal mogelijk is bij het verduurzamen van je huis en hoe je dit dan het beste kunt financieren. Daar zijn namelijk veel mogelijkheden voor zonder dat het veel kost aan maandelijkse lasten”, legt Jan uit. “Onze tip aan anderen is daarom: ga eerst kijken wat je precies wilt en of controleer of dit op financieel gebied allemaal kan. Laat je daarnaast vooral goed voorlichten.”
INTERVIEW – In het Zeeuwse Zierikzee staat het monumentale woonhuis uit 1870 van Erik en Stella van Uffelen. Ze wonen, samen met hun kinderen, inmiddels al elf jaar in deze woning. ‘Het karakter van dit huis sprak ons met name heel erg aan. Ook is dit huis iets groter, waardoor het ons veel mogelijkheden gaf’, vertelt Erik. Erik is bouwkundig adviseur en Stella is milieukundige. ‘Duurzaamheid is altijd belangrijk voor ons geweest’, geeft Erik aan. Dit was een van de drijfveren om hun woning daarom ook te gaan verduurzamen.
Hiervoor woonde het stel ook in een monumentale woning die ze helemaal hadden opgeknapt. Ervaring met het opknappen van oudere woningen hadden ze dus al. ‘We hebben voor de aanpak van het nieuwe huis gekeken naar het energieverbruik en de verbetering hiervan, vertelt Erik. ‘Zo gebruikten we onder andere verschillende duurzame materialen: voor lak hadden we een duurzame lak op lijnoliebasis en als alternatief voor gewone muurverf hadden we duurzaam ademende silicaatverf. Deze soorten verf werden vroeger gebruikt, maar zijn in een nieuwere vorm teruggekomen. Onze schilder had nog niet zo veel ervaring met lijnolieverf, maar wilde het graag proberen. Hij was naderhand zo enthousiast, dat hij nu alle ontwikkelingen rondom deze verf gaat bijhouden!’
De begane grond
In de elf jaar dat Erik en Stella hier wonen, hebben ze veel duurzame aanpassingen gedaan. Zo hebben ze onder meer een hybride warmtepomp, zonnepanelen en vloerverwarming genomen en verschillende delen van de woning geïsoleerd. ‘We hebben ons met name gericht op de begane grond. Boven stoken we nauwelijks, dus we vinden het zonde om daar al te ingrijpende maatregelen te nemen.’ De begane grond hebben ze daarentegen wel helemaal geïsoleerd. ‘De verwarming is per ruimte geregeld, zodat we in de winter niet alle ruimtes hoog hoeven te verwarmen’, vertelt Erik.
Karakter behouden
Een van de latere aanpassingen zijn de ramen in de voorgevel van het karakteristieke huis. ‘Vorig jaar hebben we hier vacuümglas in laten zetten met een getrokken buitenruit. Zo houden we het monumentale karakter in stand’, geeft Erik aan. Dit glas heeft dezelfde isolatiewaarde als tripple glas, maar is met een dikte vanaf 7 à 8 millimeter veel dunner. Met dit glas kunnen de originele ramen bewaard blijven. Wel zitten er hele kleine afstandhouders – kleine nopjes – in het glas. ‘Dit moet je wel echt weten om het te zien, want in de praktijk ervaar je dit eigenlijk niet’, vertelt Erik.
Comfortabel en minder energieverbruik
De voordelen van het verduurzamen zijn volgens Erik goed te merken. ‘Het wooncomfort is enorm vooruitgegaan. Vroeger was het in de keuken erg tochtig. We moesten de ruimte elke ochtend eerst warm stoken, daarna was het alweer snel afgekoeld. Nu hebben alle leefruimten een comfortabele temperatuur. Daarnaast zijn de energiekosten ook nog eens flink gedaald.’
Helemaal klaar zijn Erik en Stella nog niet, want ze hebben nog wat kleine toekomstplannen. Ze willen bijvoorbeeld de ruimtes iets meer van elkaar scheiden. ‘We willen ons ook meer richten op dingen die meer effect hebben op het klimaat, zoals duurzamere aankopen en duurzaam vervoer.’
Ook dit voorjaar konden bezoekers binnenkijken bij een duurzaam huis met de thematours! De huiseigenaren gaven een rondleiding door hun woning en vertelden alles over een duurzaam thema. Dankzij deze betrokken huiseigenaren zijn dit jaar zo’n 160 bezoekers verder op weg geholpen!
Dit jaar bezochten zo’n 160 mensen de thematours. De bezoekers gaven de thematours gemiddeld een 8,6! Hieronder een greep uit de reacties:
“Erg enthousiaste bewoners die alle tijd namen voor onze vragen.” – een bezoeker uit Westerveld
“Het was een goede neutrale informatie, geen verkoop praatje.” – een bezoeker uit Maasgouw
Mooi om te zien dat er ook dit jaar veel mensen nieuwe kennis en informatie hebben opgedaan. Alle deelnemende huiseigenaren hartelijk bedankt voor jullie inzet en gastvrijheid! Jullie krijgen nog een presentje toegestuurd per post.
Thema’s als de warmtepomp en bouwen met natuurlijke materialen waren populair dit voorjaar! Hieronder lichten we een aantal van deze thematours uit:
Twee soorten warmtepompen vergelijken
Ad van Dortmont
Aardgasvrij met warmtepomp
Inge en Kor Molenmaker
Hybride warmtepomp
Roy Wolters
Thematours over biobased/natuurlijke materialen
Biobased bouwen met stro, hout en leem
Herman Chrisstoffer
Natuurlijke materialen
Petra van der Hoorn
Biobased materialen
Wim Canton
Heb je de thematours gemist of heb je nog vragen over het verduurzamen van je woning? Je kunt bij veel huiseigenaren ook zelf een afspraak maken om eens binnen te kijken! Bekijk alle woningen hier.
De duurzaamste huizen van Nederland staan in Rotterdam, Sassenheim, Koedijk, Doorn, Ede, Nijkerk en Gulpen. Dat maakte de vakjury van de verkiezing ‘Duurzaamste Huis van Nederland’ vrijdagavond bekend tijdens het verkiezingsevent in Ede. Zes huiseigenaren kregen de juryprijs – elk voor een aparte prijscategorie op basis van bouwjaar en de grootte van het huis. Een zevende huiseigenaar werd uitgeroepen tot winnaar van de landelijke publieksverkiezing. De organisator van de verkiezing is de Nationale Duurzame Huizen Route.
Het doel van de verkiezing is om de huiseigenaren de welverdiende waardering te geven voor hun prestaties en om hun verhalen breed onder de aandacht te brengen. In totaal streden 98 huiseigenaren om de titel ‘Duurzaamste Huis van Nederland’. Iedere deelnemer maakte zowel kans op de jury- als de publieksprijs.
Winnaars juryverkiezing
De jury bekroonde de volgende huizen met een juryprijs: het vooroorlogse appartement uit Rotterdam van Ariane Lelieveld, de integrale duurzame woning uit Sassenheim (uit 1999) van Eveline Botter, het tiny house uit Koedijk van Iris van Asselt, de woning (voormalig kerkgebouw) uit Doorn van Margreet van Klaveren, de passieve woning uit Ede van David Jan van Harten en de aardgasvrije hoekwoning uit Nijkerk (uit 1969) van de familie van den Broek.
Zij ontvingen allemaal het ‘bronzen huis’ en een waardecheque ter waarde van 250 euro.
Vakjury
Het was voor de vakjury een uitdaging om uit alle 98 genomineerde woningen de winnaars te kiezen, maar dit is uiteindelijk gelukt. Bij haar keuze heeft de jury gelet op criteria zoals: materiaalgebruik, energieverbruik en opschaalbaarheid.
De vakjury bestaat uit: juryvoorzitter Ad Straub (TU Delft), Annemarie Küppers (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), Jochem Essink (Rabobank), Harm Valk (Nieman Raadgevende Ingenieurs), Mundel van Wezenbeek (beleidsmedewerker bij diverse gemeenten), Annemarie van Doorn (Dutch Green Building Council) en Jappe Zijlstra (Milieu Centraal).
Publiekswinnaar
Voor de publieksverkiezing hebben de genomineerde huiseigenaren eind februari hun netwerk opgeroepen om te stemmen op hun woning. Na een spannende strijd kwam er uit elke provincie een winnaar met de meeste stemmen. Uit de 12 provinciale publiekswinnaars is vrijdagavond één landelijke publiekswinnaar gekomen: Paul en Lieve Rutten uit het Limburgse Gulpen met hun vrijstaande woning met biobased materialen.
Over de verkiezing
Eén keer in de twee tot drie jaar wordt de verkiezing ‘Duurzaamste Huis van Nederland’ gehouden. De verkiezing wordt mede georganiseerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Rabobank en de provincies Gelderland, Fryslân, Flevoland en Drenthe.